واكاوي نگرش ملاصدرا و اسپينوزا در بارۀ جاودانگي، سرشت و سرنوشت نفس انسان

جاودانگي نفس يكي از مهم‌ترين مسائل فلسفي است كه با انسان و سرنوشت او ارتباط تنگاتنگ دارد. روشن شدن چگونگي تحقق جاودانگي، بر مسير و روش زندگي انسان تأثير ژرف و مستقيم دارد. فيلسوفان و ديگر انديشمندان كه در خصوص انسان و شناخت او، سرشت و سرنوشت او انديشيده‌اند، مسئلۀ جاودانگي همواره ذهن و ضمير آنان را به خود مشغول ساخته است. در اين نوشتار تلاش شده است تا نگرش دو فيلسوف برجسته، يعني صدرالمتألهين و اسپينوزا كه دربارۀ نفس و جاودانگي و سرنوشت انسان انديشيده‌اند و ديدگاه بديع و متفاوتي عرضه كرده‌اند، با يكديگر مقايسه و نكته‌سنجي‌هاي آنان واكاوي شود. صدرالمتألهين با توجه به روش خاصي كه در فلسفه دارد؛ يعني استفاده از برهان، وحي و شهود به تبيين نفس و جاودانگي پرداخته و در نهايت پاسخي عقلاني بر پايه براهين منطقي ارائه مي‌كند كه به نظريۀ «حدوث جسماني و بقاء روحاني» نفس انجاميده است. اسپينوزا نيز به‌عنوان فيلسوفي عقل‌گرا در خصوص نفس و جاودانگي ديدگاه بديع و منحصربه‌فردي دارد كه با نگرش ديگر فيلسوفان متفاوت و متمايز است. او در بسياري از آثار خويش به بررسي مسئله نفس و ماهيت آن و چگونگي تبيين جاودانگي پرداخته است. وي با تكيه ‌بر «تصورات تام» جاودانگي نفس را به‌گونه‌اي ديگر توجيه و تبيين مي‌كند. در اين پژوهش با نگاهي تحليلي- تطبيقي به ديدگاه اسپينوزا و ملاصدرا دربارۀ مسئله نفس و جاودانگي آن پرداخته شده است.