كلام فلسفي؛ چيستي، مطلوبيت و ضرورت

كلام فلسفي رويكردي در دانش كلام اسلامي است كه در عصر حاضر، بيشتر از گذشته شيوع يافته است. مقاله پيش رو تلقي‌هاي موجود از كلام فلسفي را گزارش و تحليل كرده و نسبت آن با اصطلاحات و حوزه‌هاي دانشي مرتبط را كاويده و داوري‌هاي مثبت و منفي نسبت به كلام فلسفي را اعتبارسنجي نموده است. مهم‌ترين نتايج تحقيق به اين شرح است: خاستگاه اين اصطلاح، مباحث روش‌شناختي علم كلام است و كلام فلسفي، شاخه‌اي از كلام عقلي است كه به لحاظ موضوعات مسائل و روش، اخص از كلام -به معناي عام- است؛ اما از «فلسفه كلامي» متمايز است و نسبت به فلسفه دين و كلام جديد -بر اساس تلقي‌هاي مختلف از اين دو- گاهي مفهوماً به مرز عينيت مي‌رسد و گاهي تفاوت آشكار پيدا مي‌كند؛ چنان‌كه به لحاظ مصداق نيز گاهي محصول تأملات عقلي متفكران در حوزه كلام فلسفي با حوزه‌هاي ديگر -يعني الهيات فلسفي، الهيات طبيعي، فلسفه دين، كلام جديد و فلسفه- آثاري مشابه و با نتايج مشترك است. ارزش و ضروت كلام فلسفي نيز تابع برداشتي است كه از اين رويكرد كلامي مي‌شود و بر اساس تعريف مختار، به لحاظ ارزش و ضرورت، همسنگ كلام عقلي غير فلسفي و كلام نقلي است.