تحليل و بررسي طبيعت‌گرايي ديني مبتني بر الهيات پويشي (با تأكيد بر انديشه‌هاي گريفين)

امروزه طبيعت گرايي ديني يكي از رويكردهاي بارز در الهيات فلسفي معاصر به شمار مي آيد كه از آن قرائت هاي مختلفي ارائه شده است. در اين ميان طبيعت گرايي ديني مبتني بر الهيات پويشي كه ريشه در فلسفۀ پويشي وايتهد دارد و نماينده بارز آن گريفين است، از جايگاه بس مهمي برخوردار است؛ چراكه تلاش مي كند با عبور از طبيعت گرايي حداكثري از يك سو و عبور از فراطبيعت گرايي ديني از ديگر سو، طرحي نو را دراندازد كه با شرايط جهان پسامدرن سازگاري داشته باشد. مقالۀ حاضر بر آن است اولاً نشان دهد چگونه گريفين به اين طرح يا الگوي الهياتي رسيده است. ثانياً مهم ترين مشخصه هاي اين رويكرد الهياتي را در مقايسه با فراطبيعت گرايي ديني و طبيعت گرايي حداكثري معلوم سازد. ثالثاً با نگاهي نقادانه نشان دهد اين رويكرد هرچند از حيث سازگاري با علم پسامدرن توفيقاتي داشته است، با چالش هايي روبه ‏روست از قبيل بي ‏توجهي به داده هاي ذاتاً ديني به ويژه وحي و متون مقدس، ناسازگاري در درك وجود خدا از حيث حضور عناصري فراطبيعت گرايانه و تعارض با عقلانيت معتدل يا انتقادي. افزون بر اينها در مقايسه با الگوي برگرفته از حكمت صدرايي، نمي تواند تبيين قانع‏ كننده اي از رابطۀ خدا و جهان و فاعليت خداوند به دست دهد كه مقبوليت عام پيدا كند.