تأثير افق معناييِ مترجم بر متن مقصد در پرتو نظريۀ زيبايي‌شناسي دريافت؛ مطالعۀ موردي سه ترجمه از رمان «موسم الهجره الي الشمال»

نظريه زيبايي‌شناسي يكي از نظريه‌هاي مطرح شده در حوزۀ نقد ادبي است كه تحت تأثير مكتب پديدارشناسي توسط پيروان مكتب كنستانس آلمان به وجود آمد. از آنجا كه اين نظريه، كانون توجه خود را بر خواننده و دريافت او از اثر متمركز كرده درپي آن است كه تعدد افق‌ها در روند دريافت را براساس استراتژي‌هاي مترجمان و تأويل‌هاي آن‌ها در خوانش متن مورد بررسي قرار دهد. رمان «موسم الهجره إلي الشمال» اثر الطيب صالح نويسندۀ سوداني از برترين رمان‌هاي قرن بيستم به شمار مي‌رود و از جايگاه ادبي بالايي برخوردار است. پژوهش حاضر كه به روش توصيفي تحليلي و رويكرد مقابله‌اي و با هدف تبيين عدم قطعيت معنا و فعال بودن مترجم به عنوان خواننده در خوانش متن سامان يافته، خوانش‌هاي معنايي متعدد رمان يادشده را در پرتو نظريۀ زيبايي‌شناسي دريافت در سه سطح واژه، ساختار و عبارت در سه ترجمه ديويس (عربي - انگليسي)، غبرائي (انگليسي - فارسي) و عامري (عربي - فارسي) مورد بررسي قرار داده و به تبيين چگونگي پذيرش متن به اعتبار تثبيت جايگاه هنري اثر در افق‌هاي مختلف و غناي آن از مترجمي به مترجم ديگر پرداخته است. برآيند پژوهش نشان داد مترجمي كه در واكنش به فضاهاي سفيد و خلأها، متن را به شكلي طبيعي تأويل و به‌روزرساني كند و متناسب با قواعد زبان مقصد، خوانشي صريح ارائه دهد، مي‌تواند بر زيبايي‌شناسي متن مقصد فائق آيد. بر اين اساس غبرائي به عنوان خواننده توانسته با پر كردن خلأها متناسب با روح يك فرهنگ از خوانشي ساده به دريافتي منتقدانه گذر كند. مشاركت وي در فرآيند خواندن با تكيه بر افق معنايي خود، هم باعث حفظ زيبايي متن مبدأ شده و هم بر مؤلفه‌هاي زيبايي‌شناختي متن مقصد افزوده است.