تأملي بر چالش‌هاي اخلاقي مدرنيته در مواجهه با حقوق محيط زيست

زمينه و هدف: شكل‌گيري حقوق محيط زيست، در پاسخ به برخي بحران‌هاي اخلاقي ـ فلسفي دوره مدرن بوده است. سؤال اساسي اين است كه از لحاظ مباني، حقوق محيط زيست با چه چالش‌هاي اخلاقي در دوره مدرن مواجه است؟ در اين مقاله كوشيده شده است، برخي چالش‌هاي اخلاقي دوران مدرن در ارتباط با حقوق محيط زيست، تحليل و ارزيابي شوند.مواد و روش‌ها: اين مطالعه با روش تحليلي ـ توصيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و ساير منابع در دسترس به مسأله فوق پرداخته است. رويكرد روش‌شناختي پژوهش حاضر هم مبتني بر دگماتيسم حقوقي (توصيف نظام حقوقي موجود) و هم روش سيستمي (نقد كفايت، سودمندي و كاركرد قواعد كنوني) است.ملاحظات اخلاقي: در تمامي مراحل نگارش مقاله، صداقت و امانتداري رعايت شده است.يافته‌ها: اجمالاً چهار دسته چالش اخلاقي تحليل شده است: 1ـ چالش انسان‌محوري و خودمحوري؛ 2ـ دوگانه‌انگاري محيطي؛ 3ـ فايده‌گرايي و اصالت سود؛ 4ـ ارزش ابزاري طبيعت. در نهايت از ضرورت توجه اخلاقي به حقوق محيط زيست و توجه به اخلاق جديدي تحت عنوان «اخلاق زمين» دفاع شده است. فرض اساسي اين مقاله بر اين مبنا استوار است كه مباني اخلاقي مدرنيته در ارتباط با بهره‌برداري از محيط زيست و منابع طبيعي نيازمند بازبيني جدي است، چه اينكه نمي‌توان بدون توجه به چالش‌هاي مذكور به حفاظت از محيط زيست و كارآمدي نظام حقوق محيط زيست در جهان خوش‌بين بود.نتيجه‌گيري: در نظام حقوق محيط زيست با چهار دسته چالش اخلاقي فوق مواجهيم. اين دانش جهت رسيدن به اهداف غايي خود نيازمند توجه به اين مباني به ويژه در وضع قوانين و مقررات زيست‌محيطي است.