ويژگي‌هاي روان‌سنجي فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-‌بيتز (CDI-III) در كودكان 30 تا 37 ماهه فارسي‌زبان

هدف: مهارت‌هاي اوليه زبان، پيش‌بيني‌كننده‌ مهارت‌هاي زبان و سوادآموزي در آينده است. به همين دليل غربالگري و ارزيابي مهارت‌هاي زباني در سنين اوليه كودكي، اهميت بالايي دارد. يكي از روش‌هاي كارا و هزينه-اثربخش ارزيابي مهارت‌هاي زباني كودكان در سنين اوليه كودكي، استفاده از ابزارهاي مبتني بر گزارش والدين است. از ميان آن‌ها، «فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-بيتز» پركاربردترين ابزاري است كه در بيش از 70 زبان زنده دنيا استفاده شده است. هدف اصلي اين مطالعه تدوين فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-بيتز به زبان فارسي و تعيين ويژگي‌هاي روان‌سنجي شامل روايي صوري، محتوايي و ثبات دروني براي كودكان 30 تا 37 ماهه فارسي‌زبان ايراني بود. روش بررسي: در يك مطالعه مقطعي روش‌شناختي از نوع اعتبارسنجي ابزارها، نسخه بومي‌سازي‌شده فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-‌بيتز به زبان فارسي تهيه شد. در مرحله اول، فرم، به فارسي تطبيق داده شد و از روش دلفي براي تعيين ليست گويه‌هاي نيمه‌نهايي استفاده شد. روايي صوري و محتوايي فرم فارسي از‌طريق نظرسنجي از 10 نفر از آسيب‌شناسان گفتار و زبان با حداقل 3 سال سابقه‌ كار باليني درزمينه اختلالات و رشد زبان كودك انجام شد. فرم نهايي بر‌اساس نتايج نسبت روايي محتوايي و شاخص روايي محتوايي گويه‌ها تدوين شد. فرم نهايي شامل 3 بخش واژگان، جملات و استفاده از جملات بود. از والدين 356 كودك 30 تا 37 ماهه فارسي‌زبان كه به‌صورت نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي چندمرحله‌اي از مراكز بهداشت شهر اصفهان انتخاب شده بودند، خواسته شد تا فرم را كامل كنند. ثبات دروني با ضريب كودر-ريچاردسون و همبستگي با ضريب اسپيرمن بررسي شد. يافته‌ها: در فرم نهايي، گويه‌هايي كه از مقادير شاخص روايي محتوايي بيشتر يا مساوي 0/7 و نسبت روايي محتوايي بيشتر يا مساوي 0/6 برخوردار بودند باقي ماندند و ساير گويه‌ها براساس پيشنهادات اعضاي پنل تخصصي و توسعه‌دهندگان فرم، بازبيني يا حذف شدند. در نهايت فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-بيتز فارسي شامل 100 واژه، 22 جفت جمله و 16 سؤال درباره استفاده از جملات بود. براي بررسي ثبات دروني، 356 كودك (ميانگين و انحراف معيار سني= 34/03 ±‌2/12) وارد مطالعه شدند.بر‌اساس دستورالعمل فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-بيتز انگليسي، داده‌ها به تفكيك 4 گروه سني در بازه‌هاي دوماهه30 و 31، 32 و 33، 34 و 35، و 36 و 37 دسته‌بندي شدند. ثبات دروني كل فرم برابر با 0/97 و ثبات دروني بخش واژگان، جملات و استفاده از جملات به ترتيب 0/98، 0/88 و 0/88 به دست آمد. مقادير همبستگي اسپيرمن بين نمرات بخش‌هاي فرم با هم و هر بخش با سن نشان داد بين بخش‌هاي فرم، همبستگي مثبت و معني‌داري وجود دارد. همچنين بين سن و نمرات هر 3 بخش فرم، همبستگي مثبت و معني‌داري مشاهده‌ شد كه به معناي حساسيت فرم نسبت به افزايش تعداد واژگان بياني، افزايش پيچيدگي دستوري جملات و استفاده مناسب از جملات با افزايش سن است. نتيجه‌گيري: فرم سوم فهرست تكامل برقراري ارتباط مك‌آرتور-بيتز فارسي از روايي صوري، محتوايي و ثبات دروني خوبي برخوردار است. به‌طوري‌كه مي‌توان از آن به‌عنوان غربالگري كفايت زباني كودكان 30 تا 37 ماهه فارسي‌زبان استفاده كرد. از نمرات ميانگين و انحراف معيار ارائه‌شده در اين مطالعه مي‌توان براي مقايسه كودكاني كه مشكوك به نقايص زباني در اين محدوده سني هستند، بهره برد.