رابطه عاطفه و جزء عقلاني نفس ازنظر ارسطو

جايگاه عواطف در انديشه ارسطو اغلب با نظريه وي درباره ضعف اراده شناخته مي‌شود؛ ليكن مطالعه آثار وي نشان مي‌دهد كه عواطف نقش گسترده‌تر و پيچيده‌اي در فعاليت‌هاي ذهني دارند. ازنظر او بين عواطف و ديگر كاركردها و فعاليت‌هاي ذهني رابطه عميق و دوسويه‌اي وجود دارد؛ به اين نحو كه هم عواطف بر كاركردهاي جزء عقلاني نفس تأثيرگذار است و هم كاركردهاي جزء عقلاني بر عواطف و شدت و ضعف آن‌ها تأثيرگذار است. در اين مقاله براي تبيين مدعاي رابطه دوسويه عاطفه و جزء عقلاني بعد از بيان چيستي عاطفه و نحوه عملكرد آن در ذهن، از يك‌سو، به تأثير عاطفه بر جزء عقلاني نفس خواهيم پرداخت و نقش آن را در اراده، قدرت تشخيص و داوري و ادراك حسي بررسي مي‌كنيم. ازنظر ما، برخلاف تصور رايج، عواطف تنها تهديدي خطرناك براي اخلاق و عقلانيت به‌شمار نمي‌آيند، بلكه آن‌ها مي‌توانند در تقويت عقلانيت نيز نقش جدي بازي كنند. از سوي ديگر، براي فهم تأثير جزء عقلاني بر عواطف، نقش برخي فعاليت‌هاي ذهني در ايجاد لذت و درد و عواطفي چون دوستي، ترحم و نيز مقاومت در برابر نيروي انگيزشي عواطف را بررسي خواهيم كرد. همچنين توضيح خواهيم داد كه كاركردهاي ذهني در ايجاد عواطف به يك ميزان عمل نمي‌كنند، همچنين بين شدت و ضعف كاركردهاي ذهني و شدت و ضعف عواطف نسبت مستقيم برقرار است.