بررسي تطبيقي – انتقادي آراي ابن‌سينا و فخر رازي و ملاصدرا درباره حدوث و قدم طبيعت

در اين مقاله، بعد از بيان دقيق موضوع و مقصود از حدوث و قِدم، نظريات ابن‌سينا و فخر رازي و صدرالمتألهين شيرازي درباره حدوث يا قدم زماني عالم طبيعت مطرح و تحليل انتقادي شده است. برحسب ترتيب تاريخي ابتدا نظر ابن‌سينا، مبني بر قَدم طبيعت، و يك دليل آن‌كه بر اساس قاعده طبيعياتي - فلسفي «هر حادثي مسبوق به ماده و مدت است» اقامه شده است. سپس انتقادات غزالي و فخر رازي كه مشابه يكديگرند و پاسخ خواجه طوسي به فخر رازي تقرير شده و، در ادامه، نظر ملاصدرا كه موافق ابن‌سينا است، حكايت شده است. در ادامه اشاره‌اي هم به نظر خاص ملاصدرا در مورد حدوث زماني طبيعت بر اساس حركت جوهري، صورت گرفته و تذكر داده شده كه اين نظر با هر يك از حدوث يا قدم  طبيعت قابل‌جمع است. سپس دو مسئله جانبي مربوط به بحث: تسلسل بي‌نهايت معدات و مسئله محدد الجهات، مطرح‌شده و حل‌وفصل شده است. جمع‌بندي و نتيجه‌گيري مقاله نيز در پايان آمده و، درنتيجه گيري، نظرمتكلم مبني بر حدوث زماني طبيعت مبهم و ناكارآمد خوانده‌شده و نظر فلاسفه بر قدم طبيعت ترجيح داده شده است.