تعيين تازگي فيله ماهي قزل‌آلاي رنگين كمان طي نگهداري در يخچال با روش غير‌مخرب تلفيقي امواج فراصوت، مقاومت الكتريكي و رنگ‌سنجي

فيله ماهي، محصولي بسيار حساس به فساد است و بررسي كيفيت و بهداشت آن قبل از مصرف ضروري است. بسياري از روش‌هاي تعيين كيفيت و تازگي ماهي برپايه آزمون‌هاي مخرب و زمان‌بر است. در اين پژوهش توانايي تلفيق روش‌هاي غيرمخرب امواج فراصوت، سنجش مقاومت الكتريكي و رنگ‌سنجي براي پايش تازگي فيله ماهي قزل‌آلا در دماي يخچال مورد ارزيابي قرار گرفت. نمونه‌هايي از فيله‌ ماهي تهيه و به مدت 12 روز در دماي يخچال نگهداري شد و طي اين مدت آزمون‌هاي فيزيكي شامل ميرايي امواج فراصوت، مقاومت الكتريكي و رنگ سنجي براي تعيين مؤلفه‌هاي رنگي در دو فضاي رنگي RGB و La*b*، و آزمون حسي فيله‌ها (رنگ، عطر، طعم و بافت) انجام شد. آزمون شيميايي براي تعيين ميزان خاكستر، پروتئين و چربي فيله‌ها در اين مدت نيز صورت گرفت. داده‌هاي استخراج شده از آزمون‌هاي فيزيكي مختلف در دو مدل شبكه عصبي و درخت تصميم براي تعيين تازگي ماهي مورد استفاده قرار گرفتند و نتايج مدل‌ها براي انتخاب بهترين مدل براي دسته‌بندي مقايسه شد. شبكه‌هاي عصبي متفاوت تك لايه مخفي با تعداد نرون‌هاي 1 تا 10 و درخت تصميم با پنج الگوريتم (LMT، J48، REP، random forest، random tree) ارزيابي شدند. داده‌هاي آزمون‌هاي فيزيكي به عنوان ورودي و روزهاي نگهداري به عنوان خروجي براي هريك از مدل‌ها در نظر گرفته شد. بر اساس نتايج به دست آمده بيشترين دقت طبقه‌بندي (100%) و كمترين مقدار ميانگين خطا (0/02) در شبكه عصبي با تعداد 6 نرون در لايه مخفي و مقادير متناظر 100 درصد و حدود صفر مربوط به عملكرد درخت تصميم با الگوريتم J48 بود. نتايج حاصل از ماتريس اغتشاش نيز دقت اين دو روش طبقه‌بندي را مورد تأييد قرار داد. در مجموع تلفيق سه روش فيزيكي با الگوريتم درخت تصميم بهترين عملكرد را براي دسته‌بندي فيله‌ها بر اساس تازگي (بر اساس روز ماندگي) به دست داد. اين روش نيازي به آماده‌سازي نمونه ندارد و با دقت مناسب مي‌تواند به صورت غيرتخريبي در طي فرآيند مواد غذايي و شيلاتي در تعيين تازگي آن‌ها به كاربرده شود.