مراتب خداشناسي در مثنوي مولوي

تأمّل در هدف آفرينش انسان از موضوعات مشترك اديان آسماني است و همه اين اديان شناخت خدا را شرط رسيدن به هدف مذكور مي دانند. البته مراحل و چگونگي شناخت از ديد متفكران و نظريه پردازان متفاوت است. در ميان انديشه‌هاي اسلامي، جلال‌الدين مولوي در مثنوي با بهره‌گيري از آموزه‌هاي قرآني، معرفت خدا را در مراحل و مراتبي بيان كرده است. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي به تبيين و تحليل مراتب معرفت الهي و چگونگي ارتباط آنها با يكديگر در الهيات مثنوي مي‌پردازد. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به اين پرسش است كه از نگاه مولوي مراتب شناخت خدا چه ارتباط منطقي با يكديگر دارند. مولوي، شناخت خدا را زير بناي رسيدن به مقام خليفةاللهي و داراي سه مرتبه كلي: سطحي(عاميانه)، كسبي(عقلي) و كشفي(عرفاني) مي‌داند. از نگاه وي نوعي رابطه منطقي ميان مراتب فوق بر قرار است: معرفت سطحي مقدمه ضروري پيدايش معرفت عقلي است و معرفت شهودي به دنبال كمال معرفت عقلي بروز و استمرار مي‌يابد. اين مقاله ضمن استخراج و چينش منطقي مراتب مذكور براساس سخن مولوي، به اين نتيجه مي‌رسد كه منابع معرفتي در الهيات مولوي متعدد بوده و هيچ تعارضي ميان آنها وجود ندارد، بلكه ميان مراتب مذكور نوعي ملازمه و ترتب منطقي برقرار است.