ارزيابي مورفو-فيزيولوژيك ژنوتيپ هاي گندم دوروم در شرايط ديم

مقدمه: آگاهي از ميزان تنوع ژنتيكي در ژرم‌پلاسم ها اطلاعات ارزشمندي را در جهت حفظ منابع ژنتيكي و كاربرد آنها در اختيار به‌نژادگر قرار مي دهد. اين تحقيق با هدف ارزيابي تنوع ژنوتيپ هاي گندم دوروم بر اساس صفات آگرو- فيزيولوژيك و بررسي روابط متقابل بين صفات و شناسايي ژنوتيپ هاي با ويژگي هاي مطلوب با استفاده از روش باي پلات ژنوتيپ در صفت انجام شد.مواد و روش ها: در اين تحقيق 124 ژنوتيپ گندم دوروم شامل 120 لاين اصلاحي دريافتي از سيميت به همراه چهار ژنوتيپ شاهد گندم دوروم (ساجي، ذهاب، ايمرن و لاين پيشرفته .../SRN-1) بر اساس 22 صفت مورفو- فيزيولوژيك در قالب طرح حجيم شده (آگمنت) طي دو سال زراعي (1396-97 و 98-1397) در معاونت موسسه تحقيقات كشاورزي ديم كشور (ايستگاه سرارود) مورد بررسي قرار گرفتند. تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين هاي مبتني بر بهترين برآوردگر خطي نااريب (BLUE) براي صفات مورد مطالعه انجام شد. همچنين، از روش نمودار دمايي براي ارزيابي ضرايب همبستگي بين صفات مورد مطالعه و از روش تجزيه باي پلات ژنوتيپ در صفت (GT-biplot) براي بررسي روابط بين صفات و تعيين ويژگي هاي مورفو- فيزيولوژيك ژنوتيپ ها استفاده شد.يافته هاي تحقيق: نتايج حاصل از اين آزمايش نشان داد كه اختلاف آماري معني داري بين ژنوتيپ هايمورد مطالعه از لحاظ صفات بررسي شده در شرايط ديم وجود داشت كه بيانگر تنوع ژنتيكي قابل توجه بين ژنوتيپ ها مي باشد. بر اساس روش تجزيه باي پلات ژنوتيپ در صفت در دو سال آزمايش، صفات اندازه گيري شده در پنج گروه و ژنوتيپ ها در هشت گروه قرار گرفتند. بر اساس نتايج تجزيه همبستگي و نتايج تجزيه باي پلات ژنوتيپ در صفت، صفات تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع بوته، هدايت روزنه اي، عملكرد زيست توده، طول پدانكل خارجي، طول سنبله، تعداد روز تا گلدهي، شاخص برداشت و طول پدانكل به‌عنوان مهم‌ترين صفات موثر بر عملكرد دانه در شرايط ديم شناسايي شدند. در مجموع بر اساس نتايج حاصل از شاخص هاي انتخاب، تعدادي از لاين هاي مورد مطالعه در اين آزمايش به عنوان لاين هاي اميدبخش برتر و پرمحصول به منظور كشت در شرايط ديم انتخاب شدند.نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق منجر به شناسايي تعدادي از لاين هاي اصلاحي گندم دوروم با ويژگي هاي آگروفيزيولوژيك برتر از ارقام شاهد شد كه به منظور بهبود تحمل به خشكي و توليد عملكرد مطلوب در شرايط ديم مي توانند براي استفاده در برنامه اصلاحي گندم دوروم در آينده توصيه شوند. در كل از بين لاين هاي مطالعه شده در اين آزمايش، لاين هاي اصلاحي شماره 119، 106، 117، 104، 121، 115، 109، 118، 98، 49 و 124 به عنوان ژنوتيپ هاي ايده آل در شرايط ديم معرفي مي شوند.