بررسي فقه‌الحديثي روايت «فمن ادعي المشاهدة» (فهم آخرين توقيع به آخرين نائب)

فرمايشات معصومين (ع) در كنار قرآن، از مهم‌ترين منابع تبيين دين مي‌باشد كه گاهي به صورت شفاهي در غالب روايات و گاه به صورت كتبي به شكل توقيع نقل شده است. در آخرين توقيع از ناحيه مقدسه امام زمان (ع) به علي‌بن‌محمد سمري (آخرين نائب خاص‌)، مسأله‌ي رؤيت و مشاهده‌ي حضرت ولي‌عصر (ع) پس از رحلت آخرين نائب خاص مطرح گرديده است. به سبب اهميت اين موضوع در توقيع، برداشت‌هاي متفاوتي از آن صورت گرفته كه در برخي موارد موجب آسيب، ايجاد افراط و تفريط در حوزه مهدويت گرديده است. اعتبارسنجي توقيع و بررسي دقيق مفهوم «المشاهدة» و امكان ديدار در عصر غيبت، محور پژوهش حاضر است. براي درك دقيق توقيع مذكور، ابتدا با بهره‌گيري از علم رجال و دراية، اعتبار توقيع را ثابت نموده، سپس با استفاده از كتب لغت به بررسي معناي لفظ «المشاهدة» پرداخته شد كه پس از ذكر معاني احتمالي نظير ديدار با اختيار و دلخواه و هم‌چنين نيابت و سفارت خاصّ در عصر غيبت كبري، مشخص گرديد در اين حديث معناي «سفارت خاص» مدنظر مي‌باشد. سپس با بررسي خانواده روايت، معناي «مشاهده‌ي معيّن» اثبات مي‌گردد كه منظور، ديداري دوطرفه همراه با اراده و اختيار طرفين مي‌باشد و در توقيع شريف اين نوع مشاهده‌ي خاص يا همان ادعاي سفارت خاص نفي شده است. هم‌چنين با بررسي احاديث متضمن ديدار با حضرت ولي‌عصر (ع) موعود از طرف ايشان و به صورت يك‌طرفه مشخص گرديد كه مشاهده در معناي دوم يعني امكان ديدار ولي بدون اختيار و اراده و بدون ادهاي سفارت خاص، امري ميسور است.