تنوع زمين ‌شيميايي سنگ‌هاي آتشفشاني ائوسن منطقه‌ كهك (جنوب قم): شاهدي بر شرايط مختلف ذوب گوشته در كمان ماگمايي اروميه-‌دختر

منطقه‌ كهك (جنوب قم) بخشي از كمان ماگمايي اروميه-‌دختر است. واحدهاي آتشفشاني ائوسن مياني - بالايي، دربردارنده‌ حجم چشمگيري بازالت هستند. اين سنگ‌ها سرشت كالك‌آلكالن دارند و شواهد زمين‌شيميايي آنها، مانند آنومالي مثبت عنصرهاي ناسازگار متحرك (مانند Rb، K و Ba) و تهي‌شدگي نسبي عنصرهاي ناسازگار نامتحرك (مانند Zr، Ti، Nb و Ta) نشان‌دهنده‌ ماگماتيسم فرافرورانشي در يك محيط حاشيه‌ فعال قاره‌اي است (0/48- 0/16=Ta/Yb). برپايه‌ پراكندگي نمونه‌ها در نمودارهاي تغييرات، تنوع تمركز عنصرهاي كمياب (10/4-2/5=LaN/YbN؛ 29-211=Ba/Nb) و شكل متمايز الگوي بهنجارشده‌ عنصرهاي خاكي كمياب و نمودارهاي عنكبوتي، نمونه‌ها در چند گروه جدا از هم دسته‌بندي مي‌شوند كه گمان نمي‌رود از طريق فرايندهاي تحولي ماگما با يكديگر رابطه زايشي داشته باشند. از سوي ديگر، تمركز عنصرهاي كمياب (0/2-0/58=Nb/La) نشان‌دهنده‌ خاستگاه‌گرفتن مذاب از گوشته‌ سنگ‌كره‌اي و دگرسان‌شده‌ زيرقاره‌اي است كه در رخساره‌ اسپينل - گارنت لرزوليتي دچار درجات متفاوتِ ذوب‌بخشي از كمتر از 10 تا نزديك به 20 درصد شده است. برپايه‌ يافته‌هاي اين پژوهش، تغيير شرايط خاستگاه گوشته‌اي مذاب از دلايل اصلي تنوع زمين‌شيميايي در ماگماتيسم ائوسن منطقه‌ كهك است. افزون‌بر اين، پيشنهاد مي‌شود در محدوده‌ زماني ائوسن، فعل و انفعال فرايندهاي گوناگون، مانند به عقب برگشتن تخته‌ فرورنده‌ نئوتتيس، صعود گوشته سست‌كره‌اي و آشفتگي دمايي گوشته‌ سنگ‌كره‌اي دگرسان از عوامل اصلي ماگماتيسم گسترده ائوسن در ايران مركزي و نيز كمان اروميه-دختر بوده‌اند.