تحليل تلقّيِ فرآيندي اخوان‌الصفا از فلسفه

در طول تاريخ تلقّي‌هاي مختلفي از فلسفه شده است. اينكه تلقّي ما از فلسفه چيست، هم در قبول يا ردّ فلسفه نقش دارد هم چارچوب فلسفه‌ي ما را مشخّص مي‌سازد. در تاريخ فلسفه اسلامي اخوان‌الصفا تلقّي متفاوتي از فلسفه پيش نهاده‌اند. ما در اين جستار به تحليل اين تلقّي مي‌پردازيم و نشان مي‌دهيم كه فلسفه نزد ايشان يك فرآيند سه مرحله‌اي است. مرحله‌ي اول دوستداري علوم فلسفيه‌ي حقيقيه است و همين مرحله‌ي اول است كه وجه تسميه‌ي فلسفه مي‌باشد. اين مرحله نيرو و سوختِ مسير طاقت‌فرساي مرحله‌ي دوم را فراهم مي‌آورد. مرحله‌ي دوم معرفت حقائق موجودات به قدر طاقت انسان است كه همه‌ي علوم فلسفيِ منطقيات و رياضيات و طبيعيات و الهيات (شامل حكمت عملي) را در بر مي‌گيرد. و مرحله‌ي سوم قول و عملِ هم‌آهنگ با علم است، يعني فرد بايد مهارت يا فضيلت يا هنر عمل موافق با علم را داشته باشد. براي اينگونه عمل كردن فرد بايد فراست تشخيص عمل مناسب در موقعيت مربوطه را هم داشته باشد. با اين فرآيند، بر خلاف ساير علوم و ساير امور، به دنبال برون‌دادي نيستيم، بلكه اين فرآيندْ خودْ زيبايي و مطلوب است. اخوان‌الصفا با تركيب نظام‌مند به اين تلقّي رسيده‌اند.