بازتاب سياست‌هاي فرهنگي در مطبوعاتِ عصر ناصري

حاكمان قاجار، به‌ويژه از دوره ناصري، به اين درك دست يافتند كه مي‌توانند با سياست‌هاي فرهنگي تأثير مستقيمي بر زندگي مردمان داشته باشند و از اين طريق، شكل نويني به اِعمال قدرت خويش بخشند. در اين ميان، عرصه مطبوعات يكي از مهم‌ترين نقاطِ اجراي اين سياست‌ها بوده است. در مقالۀ پيش رو قصد داريم با رويكردي توصيفي ‌ـ ‌تحليلي به اين پرسش بپردازيم كه بازتاب سياست‌هاي فرهنگي عصر ناصري بر مطبوعات چه بوده و چه پيامدهايي را رقم زده است. بررسي روند تاريخي جريان مطبوعات در اين دوره نشان مي‌دهد كه نقطه آغاز اين جريان نيز، همچون بسياري از ديگر تغييرات بنيادين دوره قاجار، وقوع جنگ‌هاي ايران و روس و درك ضرورت اجراي برخي اصلاحات است. به‌موجب اسناد، امر روزنامه‌نگاري و مطبوعات در معناي امروزين آن با حمايت عباس‌ميرزاي وليعهد پديدار شده‌ و در زمان صدارت اميركبير شكلي حرفه‌اي به خود گرفته ‌است. مطبوعات ايراني هم‌زمان با صدارت ميرزاحسين‌خان سپهسالار در حالي گسترش يافته كه در پرتو سياست‌هاي مختلف فرهنگي، مداخلات ناصرالدين‌شاه از هسته مركزي حكمراني در عرصه مطبوعات همچنان ادامه‌‌‌دار است. در اين ميان، مقاله با ارائه اسنادي تاريخي نشان مي‌دهد كه اعمال كنترل بر مطبوعات با قوانيني چون طرح سانسور، به‌عنوان نمونه سياست‌هاي فرهنگي اعمال‌شده بر مطبوعاتِ عصر ناصري، به ظهور مطبوعاتِ در تبعيد انجاميده است. مي­توان جنبش‌ها و انقلاب‌هاي بعدي مانند مشروطيت را نيز از پيامدهاي سياست‌هاي فرهنگيِ آن دوران در امور مختلف فرهنگي، ازجمله در امر مطبوعات، دانست.