تحليل امر ذهني در نشانه‌شناسي مكان به‌مثابه مبناي مداخله در اماكن مقدس (نمونه موردي: حرم حضرت عبدالعظيم)

از آن‌جاكه عمدتاً بقاع متبركه در ميان بافت‌هاي تاريخي شهرها واقع شده‌ است؛ حفظ هويت تاريخي بافت يكي از چالش‌هاي پيش‌رو در طرح‌هاي توسعه است. در برخي از طرح‌هاي توسعه اماكن متبركه مشاهده مي‌شود كه اصول برنامه‌ريزي، بي‌توجه وجه ذهني زيارت و خاطره تاريخي زائران از بنا و ماهيت و هويت بافت اطراف بوده و موجب تخريب بستر خاطرات بين‌نسلي افراد و قطع ارتباط ذهني آنان با بنا شده است. با توجه به ضرورت اجتماعي و فرهنگي حفظ هويت مكاني و تاريخي و رابطه ذهني افراد با مكان در برنامه‌ريزي‌هاي توسعه، هدف از انجام اين پژوهش آن است كه مبتني بر مطالعات ميداني، ديدگاه كاربران را به اتكاي تجربه زيسته‌شان از امر عبادت و زيارت در حرم حضرت عبدالعظيم(ع) احصا كند و ضمن آزمون فرضيات پژوهش، به روش پديدارشناختي داده‌ها را تفسير كند و راهكارهاي عملياتي را به‌مثابه مبناي مداخله در اماكن مقدس ارائه نمايد. مطالعه حاضر از حيث هدف، كاربردي است. پارادايم فلسفي تحقيق مبتني بر گفتمان تفسيري است. با توجه به ماهيت متغيرها رويكرد تحقيق كيفي است و روش تحقيق، پيمايشي و طرح تحقيق، توصيفي-تحليلي است. تبيين مباني نظري تحقيق و احصاي متغيرها از طريق مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني اعم از مشاهده مستقيم، مصاحبه و توزيع پرسش‌نامه انجام شده است. نتايج حاصل از بحث نشان مي‌دهد كه سلسله‌مراتب فضايي ساختمان، ارتباط بصري با گنبدخانه، عوامل كيفيت‌ساز مؤثر بر ذهنيت و ادراك كاربران در هر فضا و وجود ‌نشانه‌هاي معناساز و موقعيت‌هاي خاطره‌‌ساز، تأثير مستقيم، مثبت و معناداري بر مؤلفه‌هاي حس تعلق، حضورپذيري، و خاطره‌سازي براي مردم در مكان مقدس دارند و حفظ آن‌ها موجب هويتمندي مكان مي‌شود.