تحليل گونه‌شناسانه‌ي برج‌مقبره‌هاي تاريخي ايران بر اساس دگرگوني الگوي تهرنگ

از آنجايي كه برج‌مقبره‌ها از جايگاه ويژه‌اي در معماري كهن ايران‌زمين برخوردار هستند، با شناخت دقيق و گونه‌بندي آنها مي‌توان به بسياري از ريشه‌هاي فرهنگي و هنري ايران پي برد. به همين دليل فراهم آوردن زمينه‌ي تحقيق در برج‌مقبره‌ها به عنوان يكي از جلوه‌هاي شاخص معماري ايران ضروري به نظر مي‌رسد. مقاله‌ي حاضر به دنبال تحليل دگرگوني تهرنگ برج‌مقبره‌هاي تاريخي ايران بر اساس دوره‌هاي تاريخي و در بستر جغرافيايي است كه اين موضوع منجر به شناخت الگوهاي پلان برج‌مقبره‌ها و روند تحولات آن خواهد شد. رهيافت بكار رفته در پژوهش حاضر كيفي است و از راهبرد تاريخي پيروي مي‌كند. مطالعه‌ي اسنادي و كتابخانه‌اي از راهكارهاي راهبرد مورد نظر مي‌باشد كه شامل تاريخ‌نگاري و گونه‌شناسي مي‌شود. گونه‌بندي برج‌مقبره‌ها، بررسي تهرنگ و ساختار فرمي و انطباق با موقعيت جغرافيايي و اقليم آنها از راه‌حل‌هاي مورد نظر اين مقاله است. اطلاعات لازم نيز از منابع مكتوب بدست آمده كه به تحليل مفاهيم نظري مي‌پردازد. نمونه‌هايي به تعداد 24 برج‌مقبره با تنوّع تهرنگ و پراكندگي جغرافيايي و سرزميني انتخاب شده و داده‌هاي مكتوب مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته‌اند كه در سه دسته كلي مربع، دايره و چندضلعي تقسيم شده‌اند. نتايج پژوهش حاضر مؤيد آن است كه در برخي از بازه‌هاي زماني يا ادوار حكومتي فراواني و در يك بستر جغرافيايي خاص، بيشتر يك گونه‌ي فرمي يا تهرنگ ديده مي‌شود ولي به علت عدم تكرار اين موضوع در رابطه با بستر جغرافيايي يا دوره‌ي حكومتي، نمي‌توان اين نوع نسبت را عاملي اساسي در شكل‌يابي برج‌مقبره‌ها دانست.