بررسي تناسبات در اجزاي ارتفاعي نماي مساجد چهار ايواني

تناسبات را مي‌توان يك مفهوم رياضي نام برد كه در معماري رابطه‌ي مناسبي بين اجزاي پديدآورنده‌ي اثر به وجود مي‌آورد و احساس نظم و سامان‌دهي، ميان بخش‌هاي يك تركيب بصري را در مخاطب ايجاد مي‌كند. تناسبات مي‌توانند علاوه بر نظ ، پديدآورنده‌ي حس زيبايي نيز گردند. هنرمندان و معماران سنتي ايران به تناسبات و تقسيمات هندسي به دليل رابطه‌هاي نهفته در آن‌ها علاقه و توجه داشته‌اند و همواره در آثار خود از اين تناسبات بهره مي‌بردند. پژوهش حاضر كوششي در جستجوي ردپاي تناسبات درمساجد ايران به‌عنوان يكي از برجسته‌ترين عناصر در معماري اسلامي ايران مي‌باشد كه با تحقيق توصيفي، تحليلي و مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني، تناسبات ارتفاعي مساجد چهارايواني  را مورد كنكاش قرار داده است. كوشش شده است كه يك الگوي ارتفاعي. مجيد خواس                    د يا يك الگوي ارتباطي بين اجزاي ارتفاعي هر يك از هشت مسجد استخراج گردد به صورتي كه بتوان يك سلسله‌مراتب طراحي ارتفاعي را در هر يك از مساجد گمان كرد. در انتها با بررسي تناسبات و الگوهاي ارتفاعي  يافت گرديد در 8 نمونه تحليل شده، تمامي عناصر ارتفاعي پژوهش از ارتفاع نماي صحن و كوتاه‌ترين ايوان مجموعه با تناسبات زرين و ايراني اسلامي بدست آمده‌اند. در تمامي نمونه‌هاي بررسي شده، كوتاه‌ترين ايوان مجموعه با ارتفاع نماي صحن حياط داراي تناسباتي نزديك به تناسبات زرين نسبت به يكديگر مي‌باشند. در مساجد گوهرشاد، جامع زواره، جامع اصفهان و امام بروجرد يك الگوي مشابه در نماي ايوان جنوبي وجود دارد؛ بدين صورت كه ارتفاع اين ايوان تقريباً دو برابر ارتفاع نماي صحن در اين چهار مسجد مي‌باشد.