اثر دز و مدت زمان تيمار با كلشي‌سين بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي خشخاش برگ‌ريزان (Papaver fugax Poir.) با استفاده از ريزنمونه‌هاي مختلف

در اين مطالعه، به‌منظور تعيين مناسب‌ترين روش القاي پلي‌پلوئيدي در گياه خشخاش برگ‌ريزان آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار و سه فاكتور شامل سطوح مختلف كلشي‌سين (0، 0.05، 0.1، 0.2 و 0.5 درصد)، مدت زمان تيمار (12، 24 و 48 ساعت) و نوع ريزنمونه (بذر، گياهچه و جوانه انتهايي ساقه)، در سال‌هاي 1397-1396 در دانشگاه محقق اردبيلي انجام شد. در كنار ارزيابي‌هاي مورفولوژيكي و روزنه‌اي، روش فلوسايتومتري افزايش محتواي ماده ژنتيكي را در برخي از گياهان تيمار شده تأييد نمود. نتايج نشان داد كه تيمار جوانه انتهايي ساقه با غلظت كلشي‌سين 0.05 يا 0.1 درصد در زمان تيمار‌ 48 ساعت، به دليل دارا بودن بيشترين درصد زنده‌ماني (%44.4) و القاي تتراپلوئيدي (%18.9) بهترين روش توليد گياهان تتراپلوئيد در خشخاش برگ‌ريزان است. با بررسي اثرات اتوپلي‌پلوئيدي بر برخي صفات مورفوفيزيولوژيك مشخص شد كه ميانگين فواصل ميانگره، ارتفاع بوته و تراكم سلول‌هاي روزنه در گياهان تترا‌پلوئيد كاهش و اندازه و ضخامت برگ، اندازه كپسول، تعداد برگ، وزن خشك كل بوته، اندازه سلول‌هاي روزنه‌اي، محتواي كلروفيل، پروتئين، كربوهيدرات و فعاليت آنزيم‌هاي كاتالاز و پراكسيداز افزايش يافته است. اين در حالي است كه تغييري در ميزان فعاليت آنزيم پلي‌فنل اكسيداز در نتيجه القاي تترا‌پلوئيدي مشاهده نشد. علاوه بر اين، افزايش محتواي مورفين و كاهش محتواي كدئين در گياهان تترا‌پلوئيد حاصل مشاهده شد. در مجموع با توجه به اينكه كلشي‌سين نقش مؤثري در القاي تتراپلوئيدي گياه خشخاش برگ ريزان و تغيير در خصوصيات مورفولوژيكي و فرآيندهاي متابوليكي آن دارد مي‎توان از اين نتايج در برنامه‌هاي به‌نژادي اين گياه دارويي استفاده كرد.