ارزيابي توده‌هاي ايراني و خارجي مرزه (.Satureja hortensis L) با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره

مرزه (Satureja hortensis L.) يك گياه دارويي ارزشمند و با خواص و كاربردهاي مفيد مي‌باشد و به دليل داشتن كارواكرول، تيمول و رزمارينيك اسيد در صنايع داروسازي به‌طور گسترده استفاده شده ‌است. در اين پژوهش توده‌هاي مختلف اين گياه از ساير كشور‌ها و مناطق مختلف ايران جمع‌آوري شد. به‌منظور بررسي صفات مورفولوژيكي، فيتوشيميايي و عملكرد اسانس در آن‌ها در شرايط اقليمي اردبيل، در سال 1398 آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي انجام شد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه در بين 20 توده از نظر بيشتر صفات اختلاف معني‌داري وجود داشت. صفات مهمي از جمله سطح مقطع بوته بين 19.78 تا 45.29 سانتيمتر مربع، وزن خشك شاخساره بين 0.08 تا 2.05 گرم، وزن صددانه بين 0.021 تا 0.126 ‌گرم و عملكرد اسانس بين 0.23 تا 2.21 گرم در هكتار در بين توده‌ها متغير بود. توده‌‌هاي اهواز و يونان به‌ترتيب در صفات رويشي و فيتوشيميايي بهتر بودند. بيشترين ميزان همبستگي بين تعداد برگه و طول بذر (0.96) مشاهده شد. تجزيه خوشه‌اي توده‌هاي مورد بررسي را در پنج گروه طبقه‌بندي نمود. تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه پنج عامل اول توانستند 77.78 درصد از واريانس كل را توجيه كنند. نتايج تجزيه‌ي عليت نشان داد كه صفات سطح برگ، نسبت طول به عرض برگ، تعداد گل در گل‌آذين، فنول كل و وزن خشك شاخساره در عملكرد اسانس توده‌هاي مرزه تاثير داشتند و فنول كل بيشترين اثر مستقيم و مثبـت (0.8) را داشت. براساس نتايج اين تحقيق، تنوع ژنتيكي قابل توجهي بين توده‌هاي مرزه‌ي ايراني و خارجي وجود داشت.