بررسي تأثير برهمكنش ژنوتيپ- محيط بر عملكرد قند و تعيين پايداري هيبريدهاي چغندرقند (.Beta vulgaris L)

مقدمه و هدف: چغندرقند يك محصول بسيار مهم كشاورزي مي‌باشد كه صرفاً به‌طور تخصصي در صنعت قند مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به‌عنوان يكي از مهم‌ترين منابع توليد قند به شمار مي‌رود. عملكرد و كيفيت قند در چغندرقند به‌وسيله ژنوتيپ، محيط و برهمكنش ميان آن‌ها كنترل مي‌شود. از اين‌رو، مطالعه حاضر به‌منظور بررسي تأثير برهمكنش ژنوتيپ- محيط بر عملكرد قند هيبريدهاي مختلف چغندرقند پايه‌ريزي و به مرحله اجرا در آمد.مواد و روش‌ها: اثر برهمكنش ژنوتيپ- محيط بر عملكرد قند و تعيين پايداري و سازگاري 155 هيبريد چغندرقند به همراه يك شاهد داخلي (سينا) و چهار شاهد خارجي (نووودورا، مودكس، لوريكوئيت و پيرولا) مورد بررسي قرار گرفت. هيبريدهاي منوژرم در قالب طرح آماري مقايسه عملكرد مقدماتي (آگمنت) در هفت منطقه خوي، شيراز، كرج، كرمانشاه، مشهد، مياندوآب و همدان در سال 1399 كشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملكرد قند مربوط به هر يك از هيبريدهاي آزمايشي، تجزيه پايداري ويژگي مذكور با به‌كارگيري روش گرافيكي GGE biplot انجام شد.يافته‌ها: تجزيه پايداري عملكرد قند به روش گرافيكي GGE باي‌پلات نشان داد كه بر اساس نمودار چندضلعي، رقم پيرولا در كرمانشاه و مياندوآب، هيبريد شماره 96 در همدان، كرج، شيراز و مشهد و هيبريد شماره 11 در خوي داراي بيش‌ترين سازگاري و عملكرد قند بودند. رتبه‌بندي محيط‌ها از بهترين محيط به سمت نامناسب‌ترين محيط به ترتيب به‌صورت همدان، شيراز، مياندوآب، كرج، مشهد، كرمانشاه و خوي بود. نمودار رتبه‌بندي هيبريدها بر اساس هيبريد ايده‌آل و همچنين نمودار رتبه‌بندي هيبريدها بر اساس ميانگين عملكرد و پايداري، نشان داد كه هيبريد شماره 96 به‌عنوان بهترين و پايدارترين هيبريد مي‌باشد. مناطق مورد بررسي به سه محيط بزرگ (ابر محيط) تقسيم شدند، به‌طوري‌كه كرمانشاه و مياندوآب به‌عنوان اولين محيط بزرگ، همدان، كرج، شيراز و مشهد به‌عنوان دومين محيط بزرگ و خوي به‌عنوان سومين محيط بزرگ شناخته شد.نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه برهمكنش ژنوتيپ- محيط بر عملكرد قند هيبريدهاي اصلاحي چغندرقند تأثيرگذار بوده و سبب ايجاد نوسان عملكرد از محيطي به محيط ديگر شده است. به‌طور كلي نظر به عملكرد قند خوب برخي از هيبريدها، هيبريدهاي منتخب به دو گروه تقسيم شده و تعدادي از آن‌ها وارد آزمون‎هاي معرفي رقم گرديدند و مابقي در قالب طرح‎هاي تكرار دار، در چند منطقه ارزيابي تكميلي شده و سپس بهترين‎هاي آن‌ها به‌عنوان رقم معرفي مي‌شوند.