گزينش همزمان عملكرد روغن و ساير خصوصيات زراعي در هيبريدهاي زمستانه كلزا

مقدمه و هدف: كلزا يكي از مهم ترين گياهان دانه روغني در جهان محسوب مي‌شود. بنابراين انتخاب ژنوتيپ‌هاي پرمحصول در اين گياه از اهميت بالايي برخوردار است. توليد ارقام هيبريد پرمحصول كلزا از اهداف اصلي برنامه‌هاي به‌نژادي اين گياه مي‌باشد. هچنين بررسي رابطه بين عملكرد و ساير صفات زراعي، راندمان برنامه‌هاي اصلاحي را با تعيين معيار انتخاب مناسب، بهبود مي‌بخشد. بنابراين اين مطالعه با هدف گزينش هيبريدهاي جديد كلزا و مطالعه روابط ميان صفات انجام شد.مواد و روش‌ها: در اين تحقيق 21 دورگ زمستانه كلزا (تلاقي 3 رستورر با 7 لاين نرعقيم) به همراه چهار رقم اكاپي، احمدي، نيما و نفيس در مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت دو سال زراعي (99-1397) مورد ارزيابي قرار گرفتند. صفات فنولوژيكي، مورفولوژيكي، عملكرد و اجزاي عملكرد شامل روز تا شروع گلدهي، روز تا پايان گلدهي، طول دوره گلدهي، روز تا رسيدن فيزيولوژيك، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه، ميزان روغن، عملكرد دانه و عملكرد روغن مورد اندازه‌گيري قرار گرفتند. در اين تحقيق به منظور گزينش ژنوتيپ‌هاي كلزا و مطالعه روابط ميان صفات از روش شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل (SIIG) و تجزيه به عامل‌ها استفاده شد.يافته‌ها: بر اساس شاخص SIIG، ژنوتيپ‌هاي G15، G3، G10، G5، G22، G8، G4 و G25 با مقدار SIIG بيشتر (به ترتيب 0/706، 0/680، 0/667، 0/665، 0/647، 0/641، 0/610 و 0/607) جزء ژنوتيپ‌هاي برتر بودند. از طرفي ژنوتيپ‌هاي G23، G18، G1، G24، G21، G7 و G13 با مقدار SIIG كمتر (به ترتيب 0/315،0/219، 0/334، 0/383، 0/397، 0/398 و 0/402) جزء ژنوتيپ‌هاي ضعيف از نظر اكثريت صفات مورد بررسي بودند. ژنوتيپ‌هاي G15، G5، G22، G3 و G10 با داشتن مقدار SIIG بالا و همچنين عملكرد روغن بالاتر از ميانگين به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر از نظر عملكرد روغن و ساير صفات زراعي شناخته شدند. همچنين نتايج تجزيه به عامل‌ها نشان‌دهنده ارتباط مثبت صفت وزن هزار دانه با عملكرد دانه و عملكرد روغن بود.نتيجه‌گيري: به طور كلي نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G15، G5، G22، G3 و G10 به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر از نظر عملكرد روغن و ساير صفات زراعي شناخته شدند. همچنين صفت وزن هزار دانه مي‌تواند به عنوان شاخص‌ مناسب در برنامه‌هاي به‌نژادي براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا در كلزا مورد استفاده قرار گيرد.