بررسي تحمل به تنش كمبود آب هيبريدهاي ذرت دانه اي با استفاده از شاخص هاي تحمل

مقدمه و هدف: ذرت يكي از مهمترين غلات دانه اي است كه در بسياري از نقاط جهان كشت مي شود و يكي از مهمترين غلات براي توليد مواد غذايي سرتاسر مردم جهان است. يكي از مهمترين عوامل محدودكننده رشد گياهان در سرتاسر جهان و شايع ترين تنش محيطي، كمبود آب است كه باعث محدوديت رشد و بقاي گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك مي شود. واكنش ژنوتيپ ها به تنش در زمان و مكان هاي مختلف مي تواند متفاوت باشد. بنابراين انتخاب ژنوتيپ هاي متحمل به تنش كم آبي، مي تواند كمك شاياني در جهت اصلاح و توليد محصول ذرت نمايد. مواد و روش ها: در اين پژوهش به منظور بررسي تحمل هيبريدهاي ذرت به تنش كم آبي، 18 هيبريد ذرت در آزمايشي بصورت كرت هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند. آبياري در شرايط شاهد بعد از 70 ميلي متر و شرايط تنش كم آبي بعد از 120 ميلي متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A انجام شد. بر اساس عملكرد دانه در شرايط تنش و عادي، شاخص هاي تحمل به تنش (STI)، حساسيت به تنش (SSI)، تحمل (TOL)، شاخص ميانگين بهره وري (MP)، ميانگين هندسي بهره وري (GMP)، ميانگين هارمونيك بهره وري (HARM)، خشكي نسبي (RDI)، مقاومت به خشكي (DI)، پايداري عملكرد (YSI) و انتخاب ژنوتيپ ايده آل (SIIG) براي هيبريدهاي مورد مطالعه محاسبه شد و هيبريدهاي متحمل تر و حساس تر شناسايي شدند. همچنين گروه بندي هيبريدها بر اساس تجزيه كلاس تر و تجزيه به مولفه هاي اصلي انجام شد.يافته ها: در اين پژوهش، صفت عملكرد در شرايط نرمال و تنش همبستگي كمي با شاخص TOL، همبستگي منفي و معني داري با SSI و همبستگي مثبت و معني داري با شاخص هاي MP، GMP، STI، HARM، YSI، RDI، DI و SIIG داشت و بنابراين هيبريدهاي با مقادير عددي بيشتر براي اين شاخص ها، عملكرد بالايي در شرايط واجد تنش و نرمال داشتند. بر اين اساس، شاخص هاي MP، GMP، STI، HARM، YSI، RDI، DI و SIIG به دليل دارا بودن همبستگي بالا با عملكرد در محيط تنش و بدون تنش، شاخص هاي مناسبي براي شناسايي هيبريدهاي پر محصول در هر دو شرايط محيطي (گروه A فرناندز) مي باشند. نتيجه گيري: در شرايط نرمال هيبريد SC704، بيشترين (18/57 تن در هكتار) و هيبريدهاي SC703 (11/81 تن در هكتار)، SC702 (11/76 تن در هكتار)، SC720 (12/66 تن در هكتار)، SC701 (11/77 تن در هكتار)،  K3651/2×K19 (11/09) و AR66 (11/43 تن در هكتار) كمترين عملكرد دانه را داشتند. همچنين در شرايط تنش كمبود آب، هيبريد SC704 بيشترين (15/9 تن در هكتار) و هيبريد AR66 كمترين (6/16 تن در هكتار) عملكرد دانه ذرت را دارا بودند. بر اساس نتايج حاصل از شاخص هاي مورد مطالعه، در مجموع هيبريدهاي SC500 و SC704 به  عنوان هيبريدهاي متحمل به كمبود آب و هيبريدهاي SC670 و AR66 نيز به عنوان هيبريدهاي حساس به تنش كم آبي شناسايي شدند. نتايج حاصل از تجزيه كلاستر و تجزيه به مولفه هاي اصلي و رسم نمودار باي پلات نيز اين موضوع را تاييد كردند.