ارزيابي تنوع ژنتيكي برخي از ژنوتيپ‌هاي كينوا (Chenopodium quinoa) با استفاده از نشانگرهاي ISSR

مقدمه و هدف: با توجه به سازگاري بالاي كينوا با خاك هاي ضعيف و در عين حال مقاوم بودن به تنش خشكي و شوري اين گياه را گزينه جذابي جهت كشت در بسياري از مناطق كشور نموده است. كشت كينوا طي ساليان اخير در كشور در حال افزايش بوده و دستيابي به ارقام متحمل به تنش يكي از لازمه هاي حفظ اين روند مي باشد. بررسي تنوع ژرم پلاسم قدم اول در مطالعات به نژادي است. در اين تحقيق تنوع موجود در بين و داخل تعدادي ازجمعيت هاي كينوا با استفاده از نشانگر مولكولي ISSR مورد بررسي قرار گرفت.  مواد و روش ها: اين تحقيق در سال 99-1398 در دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان اجرا شد. در اين مطالعه تنوع بين و درون (با انتخاب سه فرد از هر توده) 13 توده كينوا شامل ارقام زراعي (Titicaca و Giza1)،  مواد اصلاحي Q1، Q3، Q4، Q5، Q12، Q29، Q26 و چهار ژنوتيپ وحشي Chen با استفاده از نه نشانگر ISSR مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: بر اساس نتايج حاصل از 9 نشانگر ISSR مورد استفاده، از مجموع 90 باند حاصل، تعداد 79 باند فرم چند شكلي (87/69) داشتند. تجزيه خوشه اي ژنوتيپ ها را به جز چند استثنا، در دو گروه Q  و غير Q  (گروه Q: شامل ژنوتيپ هايي كه نام آنها داراي پيشوند Q مي باشند، گروه غير Q: ساير ژنوتيپ ها) تقسيم بندي نمود. منشا توده هاي گروه غير Q (Titicaca، Giza1 و ژنوتيپ هاي وحشي Chen) پرو و بوليوي است. همچنين منشا ژنوتيپ هاي گروه Q (البته منشا توده هاي Q1، Q3، Q4 و Q5 ناشناخته است) شيلي است. مطابق با گروه بندي دندروگرام، منشا ژنوتيپ هاي Q1، Q3، Q4 و Q5 شيلي مي باشد. در تجزيه به مختصات اصلي دو مولفه اول با مجموع توجيه 26/17 درصد از تغييرات، ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي را در دو گروه تقسيم بندي نمود. اين تقسيم بندي تقريبا در تطابق با تقسيم بندي حاصل از دندروگرام بود. همچنين در تجزيه واريانس مولكولي تنوع بين و داخل توده به ترتيب برابر با 27 و 73 درصد بود كه حاكي از تنوع بالاي درون توده است. تنوع داخل ارقام Giza1 و  Titicacaاز ساير توده ها كمتر بود. نتيجه گيري: نتايج تحقيق نشان داد كه نشانگرهاي ISSR قادر به شناسايي چندشكلي قابل توجهي در بين ژنوتيپ هاي مختلف كينوا گرديدند. همچنين درصد بالايي از تنوع متعلق به تنوع ژنتيكي درون جمعيت ها بود كه نشان مي دهد گزينش در داخل توده هاي كينوا مي تواند ثمربخش باشد. در مجموع دندروگرام ژنوتيپ ها  را در دو بخش دسته بندي نمود كه منطبق با ژرم پلاسم كينواي متعلق به مناطق مرتفع و ساحلي مي باشد. از اين الگو مي توان جهت مديريت منابع ژرم پلاسم كينوا و نيز تعيين والدين جهت تلاقي و ايجاد جمعيت متنوع بهره برداري نمود.