به‌گزيني ژنوتيپ‌هاي نخود كابلي (Cicer arietinum L.) براي تحمل به شوري در مرحله گياهچه‌اي

مقدمه و هدف: نخود گياهي با ارزش غذايي و اقتصادي بالا ولي حساس به تنش شوري است. امروزه، پژوهش‌هاي زيادي به‌منظور شناخت ارقام متحمل به تنش شوري نخود در راستاي افزايش عملكرد آن در خاك‌هاي شور صورت گرفته است. با توجه به اهميت اين محصول، لزوم كشت آن در مناطق كمتر حاصلخيز به‌منظور افزايش پايداري و حاصلخيزي خاك و از طرفي كمبود ارقام نخود مقاوم به شوري گزينش ارقام مقاوم به شوري ضروري است. لذا در پژوهش حاضر، 72 ژنوتيپ نخود تيپ كابلي انتخاب و از لحاظ ميزان تحمل در برابر تنش شوري مورد بررسي و گزينش قرار گرفتند.مواد و روش‌ها: در اين مطالعه، بذر 72 ژنوتيپ نخود تيپ كابلي از بانك بذر پژوهشكده علوم گياهي دانشگاه فردوسي مشهد تهيه و در شرايط هيدروپونيك در گلخانه كشت شدند. اين پژوهش در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار با اعمال تنش شوري 12 دسي‏زيمنس بر متر كلريد سديم از يك هفته بعد از سبز شدن انجام شد. چهار هفته بعد از شروع تنش، صفات مختلف آن مورد بررسي قرار گرفتند.يافته‌ها: ژنوتيپ‌ها بر اساس بقاء در سه گروه اول (100-76 درصد)، دوم (75-51) و سوم (50-26) دسته‏بندي شدند. نتايج نشان داد كه 53 ژنوتيپ (معادل 74 درصد) در محدوده بقاي بيشتر از 76 درصد قرار گرفتند و بخش عمده آن‌ها داراي بقاي 100 درصد بودند. همچنين، هيچ‌يك از ژنوتيپ‌ها بقاي كمتر از 25 درصد نداشت. بيشتر ژنوتيپ‌ها در زمان برداشت در مرحله رويشي قرار داشتند و تنها ژنوتيپ‌هاي MCC1299، MCC1254، MCC1134 ، MCC1058 و MCC1037 در مرحله گلدهي بودند و دامنه بقاي بيشتر از 75 درصد داشتند. با افزايش درصد بقاء، تعداد شاخه‌هاي فرعي افزايش يافت. درصد بقاء برگ در دامنه بقاء 51-75 درصد بيشترين مقدار اين شاخص (76/78 درصد) را نشان داد. ‌در دامنه بقاء 51-75 درصد بيشترين مقدار سديم (11/09 ميلي‌گرم در گرم وزن خشك) مشاهده شد. اما، مقدار پتاسيم با افزايش درصد بقاء كاهش معني‌داري نشان داد. با افزايش درصد بقاء، ميزان ماده خشك به‌طور معني‌داري افزايش يافت و از 26-50 به 51-75 و 76-100 درصد به ترتيب به 1/6 و 1/8 برابر رسيد. نتايج تجزيه خوشه‌اي بيانگر برتري نسبي ژنوتيپ‌هاي گروه چهارم شامل MCC1058،MCC1291 وMCC1296 در بيشتر صفات مورد مطالعه بود.نتيجه‌گيري: به‌طور كلي، نتايج نشان‌دهنده مناسب‌تر بودن ژنوتيپ‌هاي متعلق به گروه چهارم به‌منظور استفاده از صفات برتر آن‌ها در تحمل به تنش شوري است.