ارزيابي عملكرد و پايداري عملكرد ژنوتيپ هاي سويا تحت شرايط آلوده به بيماري پوسيدگي ذغالي با استفاده از روش GGE باي پلات

مقدمه و هدف: مهم ترين هدف در تمام برنامه هاي اصلاحي محصولات زراعي افزايش عملكرد است و بهبود عملكرد نيازمند استفاده از روش هاي آماري كارآمد براي تعيين ژنوتيپ هاي برتر است. در تعيين برتري ژنوتيپ ها علاوه بر عملكرد بالا، پايداري عملكرد در محيط هاي مختلف نيز بايد در نظر گرفته شود. تجزيه باي پلات روش مناسبي براي انتحاب ژنوتيپ هاي برتر و افزايش كارايي انتخاب است. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه 130 ژنوتيپ مختلف سويا در دو شرايط محيطي طبيعي (بدون بيماري) و تنش بيماري (القاي مصنوعي بيماري پوسيدگي ذغالي) در طي سال هاي 1393 و 1394 (چهار محيط) در موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در قالب طرح لاتيس ساده با دو تكرار كشت شدند و پايداري عملكرد ژنوتيپ ها از طريق روش GGE باي پلات مورد ارزيابي قرار گرفت.يافته‌ها: نتايج تجزيه مركب عملكرد دانه نشان داد كه اثر محيط، ژنوتيپ و اثرات متقابل ژنوتيپ در محيط معني دار است. نتايج حاصل از تجزيه پايداري ژنوتيپ ها به روشGGE باي پلات نشان داد كه مولفه اول (اثر اصلي ژنوتيپ) 70 درصد و مولفه دوم (اثر متقابل ژنوتيپ در محيط) 14 درصد و در مجموع دو مولفه اصلي 84 درصد از كل تغييرات داده ها را توجيه كردند كه نشان دهنده اعتبار نسبتاً خوب باي پلات در توجيه تغييرات ژنوتيپ و برهم كنش ژنوتيپ × محيط (G+GE) بود. در بررسي باي پلات چند ضلعي مشاهده شد كه بيش ترين عملكرد دانه در محيط E2 (وجود بيماري پوسيدگي ذغالي در سال 93) و E4 (وجود بيماري پوسيدگي ذغالي در سال 94) متعلق به ژنوتيپ شماره 66 بود، اما ژنوتيپ هاي شماره 1، 3، 5، 43، 63، 66، 75، 76، 77 و 89 داراي تركيب مناسبي از پايداري و عملكرد بودند. نتيجه‌گيري: به طور كلي، تعداد قابل توجهي از ژنوتيپ ها داراي مقاومت يا تحمل مناسبي نسبت به بيماري پوسيدگي ذغالي بودند. برخي از اين ژنوتيپ ها مانند ژنوتيپ شماره 66 ضمن اينكه هيچ گونه علائمي از بيماري پوسيدگي ذغالي در دو سال اجراي آزمايش نشان ندادند، داراي عملكرد دانه مناسبي نيز بودند.