بررسي شاخص هاي تنوع شركاي تجاري ايران و كشورهاي آسيايي در تجارت جهاني: رويكرد شبكه هاي پيچيده وزني

مطالعات انجام شده در حيطه تجارت بين‌الملل بيانگر آنست كه تجارت بين كشورها در سطح جهاني و منطقه‌اي را مي‌توان به‌عنوان يك شبكه در هم تنيده در نظر گرفت و با استفاده از اين شبكه و شاخص‌هاي آن جايگاه هر كشور و منطقه را مورد بررسي و تحليل قرار داد. رويكرد تحليل شبكه و آمارهاي منتج از آن كه به شاخص‌هاي تنوع شركاي تجاري معروفند، در بررسي موقعيت كشورها و شركاي تجاري آنها، برخلاف روش‌هاي دو جانبه كه تنها روابط تجاري مستقيم را مورد بررسي قرار مي‌دهد، قادراست روابط تجاري غير مستقيم و كشورهاي واسطه در تجارت را در نظر بگيرد. آماره‌هايي همچون تعداد شركا، شدت درجه، شاخص‌هاي مركزيت و موقعيت مركزي هر شريك در شبكه تجارت، مي‌تواند امكان شناسايي و جستجوي ارتباطات و مسيرها در تجارت را فراهم كرده و درك تصويري عميق تر از جايگاه يك كشور در مناطق و ظرفيت‌هاي پنهان آن در شبكه تجارت را نمايان سازد و در نتيجه اثرات متقابل روابط تجاري(مستقيم و غير مستقيم) تمامي كشورها بر يكديگر را  آشكار سازد. اين مطالعه كه بر اساس ساخت ماتريس‌هاي وزني روابط تجاري تمامي كشورها در شبكه تجارت جهاني در پنج مقطع زماني در فاصله سال‌هاي 1998 تا 2018 انجام شده، نشان مي‌دهد كه روند موقعيت تجاري ايران در طول دوره بررسي ضعيف‌تر شده و شاخص‌هاي شبكه تجاري كشور پس از دوره‌هاي اعمال تحريم، شكننده‌تر شده است. بر اساس رتبه‌بندي شاخص تركيبي مولفه‌هاي اصلي شاخص‌هاي تنوع شركاي تجاري، شركاي مناسب و بالقوه براي كشور به ترتيب اولويت شامل كشورهاي چين، ژاپن، هند،كره جنوبي، تايلند، سنگاپور، تايوان، امارات متحده، اندونزي، هنگ كنگ، تركيه، مالزي، پاكستان، عربستان سعودي و فيليپين است؛ گرچه كشور ايران  نتوانسته از تمامي ظرفيت‌هاي تجاري كشورهاي منتخب در روابط تجاري حداكثر استفاده را ببرد.