تدوين راهبردهاي تنوع بخشي به معيشت‌هاي خانوارهاي روستايي در راستاي احياي درياچه اروميه

با توجه به شرايط بحراني درياچه اروميه، طرح «همكاري در احياي درياچه اروميه از طريق مشاركت جوامع محلي در استقرار كشاورزي پايدار و حفاظت از تنوع زيستي» از سال 1393 در سطح روستاهاي استان هاي آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي شروع به اجرا كرد. يكي از اهداف اصلي اين طرح، شناسايي و ترويج شيوه هاي معيشتي با نياز آبي كم بود كه در سال هاي اخير در قالب پروژه تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي عملياتي شده است. با در نظر گرفتن اهميت اين پروژه و موانع پرشمار فراروي اجراي آن، هدف اصلي اين پژوهش كاربردي، شناسايي عوامل داخلي و خارجي تأثيرگذار بر اجراي پروژه و تدوين راهبردهاي تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي در راستاي احياي درياچه اروميه بود. جامعه آماري اين پژوهش را 27 نفر از كارشناسان و متخصصان ذي ربط در دفتر طرح حفاظت از تالاب هاي ايران، سازمان هاي جهاد كشاورزي، ادارات كل حفاظت محيط زيست و شركت هاي فني مهندسي كشاورزي در استان هاي آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي تشكيل دادند. در اين پژوهش، ابتدا با بهره گيري از تكنيك SWOT اقدام به شناسايي عوامل داخلي (نقاط قوت و نقاط ضعف) و خارجي (فرصت ها و تهديدها) تأثيرگذار بر اجراي پروژه تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي شد. سپس، با استفاده از تكنيك ماتريس برنامه‌ريزي راهبردي كمّي (QSPM) به اولويت بندي راهبردهاي قابل قبول در راستاي تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي پرداخته شد. نتايج تكنيك SWOT نشان داد كه پروژه تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي در استان آذربايجان غربي در موقعيت رقابتي يا حداكثر حداقل قرار داشت و در نتيجه، بايد تلاش شود با استفاده از نقاط قوت از تهديدات آن دوري شود؛ در حالي كه در استان آذربايجان شرقي فضاي راهبردي پروژه در موقعيت تغيير جهت يا حداقلحداكثر قرار گرفت، و در نتيجه، توصيه مي شود كه با بهره جستن از فرصت‌ها، نقاط ضعف پروژه برطرف شود. در نهايت با توجه به نتايج اين پژوهش، دو راهبرد اصلي تنوع بخشي به معيشت هاي خانوارهاي روستايي در استان آذربايجان غربي به ترتيب اولويت شامل توانمندسازي حرفه اي و ارتقاء عرصه هاي شناختي و مهارتي روستاييان و تأكيد بر استفاده از تسهيلگران زن در ساختار تيم تسهيل گري شركت هاي مجري پروژه ، و در استان آذربايجان شرقي نيز شامل توسعه خوشه هاي توليد در راستاي انسجام بخشي و هم افزايي كسب و كارهاي روستايي خرد و توجه بيشتر به تسهيل بازاريابي محصولات توليد شده ، بودند.