تبيين رابطه جزاير حرارتي شهري و تعدادي از عوامل مورفولوژي شهر با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: شهر اهواز)

جزيره‌ي حرارتي شهري (UHI)، بيانگر نقش انسان در تغيير محيط زيست است كه ممكن است وضعيتي شديد و غير‌قابل برگشت از تغييرات اقليمي و محيطي براي شهروندان ايجاد كند. هدف از اين پژوهش بررسي رابطه جزاير حرارتي شهري و عوامل مورفولوژي شهري شامل كاربري اراضي، شيب و ارتفاع از سطح دريا با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافيايي در شهر اهواز است. براي اين منظور نقشه كاربري اراضي به روش حداكثر احتمال در مناطق 8 گانه شهر اهواز و نقشه‌هاي ارتفاع از سطح دريا و شيب در محيط نرم‌افزار Arc Map تهيه شد. براي ارزيابي صحت طبقه‌بندي نقشه كاربري اراضي، خطاي تصوير طبقه‌بندي شده با يك تصوير مرجع حاوي تعدادي نقاط كنترل زميني مقايسه گرديد. نقشه دماي سطح زمين با استفاده از الگوريتم پنجره مجزا روي مجموعه داده‌هاي ماهواره لندست 8 در محيط نرم‌افزار ENVI تهيه شد. نتايج نشان داد كه نقشه كاربري ارضي تهيه شده داراي ضريب كاپاي 86 درصد و صحت و اعتباري مطلوب مي‌باشد. در بخش تحليل رابطه بين كاربري اراضي و جزاير حرارتي، نتايج حاكي از آن است كه منطقه هشت شهر اهواز با ميانگين دماي 43.3 و منطقه چهار با ميانگين دماي 32.6 به ترتيب بيشترين و كمترين دما را به خود اختصاص دادند. با مقايسه درصد طبقات كاربري در مناطق هشت و چهار شهر اهواز مي‌توان گفت كه كاربري صنعتي باعث افزايش ميانگين دماي مناطق شهري و كاربري فضاي سبز باعث كاهش ميانگين دماي مناطق شهري خواهد شد. مناطق با شيب صفر تا 1.5 درصد داراي ميانگين دماي 34 درجه و مناطق با شيب 10 تا 37 درصد داراي ميانگين دماي 41 درجه سانتي گراد هستند. در مناطق شهري داراي ارتفاع پايين‌تر از سطح دريا و مناطق شهري با ارتفاع 64 تا 80 متر از سطح دريا ميانگين دماي به ترتيب 34 و 41 درجه سانتي‌گراد است. با توجه به تغييرات كم شيب و ارتفاع از سطح دريا در شهر اهواز و اينكه بخش زيادي از شهر در مناطق مسطح و كم ارتفاع قرار دارد، مي‌توان گفت وجود صنايع حرارت‌زا مي‌تواند عامل اصلي افزايش دماي سطحي شهر اهواز باشد كه به عنوان يك راهكار در راستاي برنامه‌ريزي شهري بايد صنايع مذكور به مرور زمان به خارج از شهر منتقل شوند.