اكفراسيس در نقاشي محمودخان صبا(ملك الشعراء)

كفراسيس، گزارش ِكلامي يك تصوير است. متون اكفراستيك در تحولات هنر نقش ارزنده‌اي داشته‌اند. در خلالِ اكفراسيس مي‌توان از زاويه‌اي تازه به آثار تجسمي نگريست و به حقيقت اثر هنري نائل آمد. علاوه بر اين، در صورت از ميان رفتن اثر هنري، به كمك يك متن اكفراستيك مي‌توان آن اثر را به يادآورد و مورد بازآفريني قرارداد. محمودخان صبا (ملك الشعراء) يكي از هنرمندان دورة قاجار است كه در هر دو حوزة شعر و نقاشي آثاري خلق نموده است. او را از مهم‌ترين نقاشان دوره‌ي قاجار برشمرده‌اند. وي علاوه بر نقاشي، در شعر نيز از سرآمدان روزگار خود بوده است. مضامين مشترك در شعر و نقاشي محمودخان صبا يكي از جلوه‌هاي اكفراسيس است كه اين مقاله در پي بررسي آن است و در نهايت به پرسش چگونگي بروز اكفراسيس واقعي يا ذهني بودن آن در آثار اين هنرمند پاسخ مي‌دهد. رويكرد اين پژوهش كيفي است و روش ارائه آن تحليلي و توصيفي است. روش جمع‌‌آوري اطلاعات اين پژوهش با استفاده از مطالعه منابع كتابخانه‌اي و نيز بر آمده از پايگاه‌هاي اطلاعات علمي و عمومي است. به موجب يافته‌هاي اين مقاله آنچه در شعر محمودخان صبا (ملك الشعراء) حائز اهميت است، كاربستِ اكفراسيس است كه مي‌تواند ياري‌رسان ِ ما در فهم و شناخت نقاشي هاي اين هنرمند قاجار باشد. اين اكفراسيس، به دو صورت اكفراسيس ذهني و اكفراسيس واقعي در شعر او ديده مي شود. آن جا كه شعر او با نقاشي او همگام مي شود اكفراسيس واقعي اتفاق مي افتد و آن جا كه به صورت يك گزارش كلامي در خدمت توصيف يك بناي معمارانه ( نظير باغ و عمارت سلطنت آباد) به كار مي رود اكفراسيس ذهني رخ داده است.