تحليل انتقادي ادله اثبات خيال منفصل و نقش آن در تضعيف نظريه معاد جسماني صدرالمتالهين

ملاصدرا در جلد نهم اسفار در اثبات معاد جسماني اصول يازده گانه‌ اي را بيان مي‌‌كند. او در اصل نهم بيان مي‌كند: عالم خيال عالمي است كه وابسته به بدن نيست و جوهري مجرد است كه بين عالم مفارقات عقليه و عالم ماده قرار دارد. او براي اثبات اين عالم،  به شهودات عرفا و قاعده امكان اشرف بسنده مي‌‌كند. البته عالم خيال منفصل، به منفصل صعودي و منفصل نزولي تقسيم مي‌شود كه هر يك كاركرد مخصوص خود را دارد. پس صدرا از اثبات عالم خيال منفصل در بحث معاد جسماني بهره مي‌‌گيرد. توضيح مطلب اين است كه، ازآنجايي كه نفس قادر بر خلق موجودات در عالم خيال منفصل است و با توجه به حركت جوهري و اشتداد وجودي نفس، كه از مباني اثبات معاد جسماني است؛ نفس قادر است در عالم خيال منفصل، بدني را ايجاد كند كه ميان آن بدن و بدن دنيوي عينيت برقرار باشد. زيرا عينيت و تشخص هر چيزي به صورت آن موجود است. پس چون نفس يك نفس است، چه به بدن دنيوي تعلق گيرد و چه به بدن  خيالي، باز يك بدن است؛ زيرا كه عينيت از آن نفس است. با توجه به مطالب ذكر شده اين نتيجه گرفته مي‌شودكه صدرا از عالم خيال منفصل براي اثبات عينيت بدن دنيوي و اخروي استفاده مي‌كند. حال اگر در ادله صدرا براي اثبات وجود عالم خيال منفصل، تشكيك وارد شود، استدلال او بر عينيت بدن دنيوي و اخروي زير سوال مي‌‌رود.