بررسي حركتي توليد معنا در گذار از روابط ترامتنيت در روايت بوتيمار بي‌اشك نوشته مهدي خطيبي با استفاده از نظريات نشانه‌معناشناسي گرماس و ترامتنيت ژرار ژنت

دستور زبانِ روايت يكي از مهم‌‌ترين پارادايم‌هاي فهم معناي متن شناخته‌ مي‌شود كه به‌كمك آن مي‌توان ميزان درك از اثر هنري را افزايش داد. ارتباط ميان نظريات مختلف نحوِ روايت باعث ارتقا دادن فهم، هم از آثار هنري و هم از شيوۀ نقد روايي آثار، و نيز گسترش علم نقد ادبي و هنري شود. ارتباط ميان نشانه‌معناشناسي گِرِمس و ترامتنيت ژنت كه هر دو نظريات مهمي در نحو روايت به‌شمار مي‌آيد، فهم جامعي را از اين پديده حاصل مي‌كند كه معنا مي‌تواند در گذار از روابط ترامتني در جهت توليد معنا استفاده شود. گِرِمس، نشانه‌معناشناس برجستۀ مكتب پاريس، در درك نحو روايي و توليد معنا كوشش‌هاي فراواني كرده و درنهايت به الگو‌هايي براي تعريف داستان، روايت و معنا رسيده ‌است. دو نمونه از اين الگو‌ها الگوي نحو روايي و الگوي مربع معنايي گِرِمس است. در اين پژوهش، فرايند توليد معنا منطبق با نحو روايي بوتيمار بي‌اشك، نوشتۀ مهدي خطيبي كه داستاني در ادبيات كودك و نوجوان است، بررسي شده است. همچنين در واكاوي روابط بينامتنيت، پيرامتنيت، فرامتنيت، فزون‌متنيت و پيش‌متنيت داستان بوتيمار بي‌اشك از نظريات ترامتنيت و عناصر تعالي‌دهندۀ متن ژرار ژنت، نظريه‌پرداز شهير فرانسوي، استفاده شده ‌است تا در حوزۀ نقد تطبيقي، به ارتباط اين داستان با آثار ادبيات عرفاني ايران، ازجمله منطق‌الطير عطار نيشابوري، پي برده‌ شود. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه داستان بوتيمار بي‌اشك كه مطابق ساختار رواييِ پيشنهادي گِرِمس است، در توليد معنا منطبق بر چهارقطبي گِرِمس و مبتني بر چهار قطب زندگي، نه ـ زندگي، فنا و نه ـ فنا عمل كرده ‌است. داستان مهدي خطيبي تحت تأثير ادبيات عرفاني ايران و با الهام از منطق‌الطير عطار نوشته شده ‌است و رگه‌هايي از ادبيات كهن و ژانر عرفاني در آن ديده مي‌شود. اين نوع روايت موجب ايجاد دوقطبي معنا شده‌ است و مي‌توان چنين نتيجه‌گيري كرد كه نگاه به عناصر تعالي‌دهندۀ متن، در جذب و توليد معنا نقش بسزايي دارد.