زيبايي شناسي نقوش ذهني خورجين هاي عشايري منطقه بختياري

زيبايي‌شناسي فرش دست‌باف ايراني بر گرفته از باور و درك زيباشناختي انسان ايراني از نظام هستي است. در مجموعه‌ي دست‌بافته‌هاي كوچك عشاير بختياري، خورجين‌ها از نظر الياف، كاربرد و نقوش يك نمونه‌ي با ارزش محسوب مي‌شوند. نقوش اين‌گونه دست‌بافته‌ها ذهني بوده و مبتني بر باورها و اعتقادات عشاير با كمك گرفتن از طبيعت شكل گرفته‌اند. نقوش ذهني خورجين‌هاي عشاير منطقه‌ي بختياري داراي ويژگي‌هاي خاص و ارزش‌هاي بصري بر مبناي استفاده و برداشت از طبيعت و زيبائي‌هاي آن، از حيث طرح و رنگ است و از آن‌جايي كه تابع هيچ نقشه‌ي از قبل تهيه و سفارشي شده نيست، جايگاهي برتر به خود اختصاص داده‌اند. هدف اين مقاله تبيين ويژگي‌ها و زيبايي‌هاي مستتر در نقوش ذهني اين‌گونه دست‌بافته‌ها است، كه اين ويژگي و زيبايي‌هاي نقوش، جزيي از ويژگي‌هاي كلي و زيبايي‌هاي مجموعه (پشت و روي دست‌بافته، الياف دست‌بافته، شيرازه و اتصالات ديگر دست‌بافته) دست‌بافته عشايري است. سؤال اصلي مقاله اين است كه نقوش ذهني دست‌بافته‌هاي عشايري بازتاب چه ويژگي‌هاي تجسمي است و جايگاه طبيعت و زيبايي‌هاي آن از حيث طرح و رنگ و تركيب‌بندي در خلق نقوش ذهني خورجين‌هاي عشاير منطقه‌ي بختياري كجاست و چگونه نقوش ذهني خورجين‌ها از طبيعت منطقه تأثير گرفته و يا تجريد و انتزاع يافته‌اند. داده‌هاي پژوهش با استفاده از روش ميداني، مصاحبه و كتابخانه‌اي گردآوري شده‌اند، تا بتوانند آن‌چه از ذهن بافنده‌ي عشايري با توجه به پيشينه‌ي قومي و طبيعت محيط زندگي‌اش نقش بر خورجين شده است؛ كشف و استخراج شود و سپس ثبت و دسته‌بندي شوند. در نتيجه‌ي اين پژوهش، دست‌يابي به يك دسته‌بندي كامل از انواع نقوش گياهي، حيواني، هندسي و تصويري با توجه به ابعاد گسترده‌ي فرهنگ و آداب زندگي عشاير بختياري حاصل شده است. همچنين درصد و ميزان استفاده بافندگان عشاير منطقه از الياف بومي و سنتي نسبت به الياف كارخانه‌اي به دست آمده است و در ارتباط با ميزان استفاده‌ي بافندگان عشاير بختياري از رنگ‌هاي سنتي و گياهي نسبت به رنگ‌هاي شيميايي، اين پژوهش نتايج قابل توجهي را به همراه داشته است.