تحليل انسان شناسانه فرش سيستان و بلوچستان با رويكرد فرهنگي-اعتقادي

هنر بافندگي در قلمرو سرزمين ايران بخشي از هويت فرهنگي مردمان آن به شمار مي‌رود. دست بافته هاي سنتي سيستان و بلوچستان نيز به‌عنوان گوشه‌اي مهم از اين هويت قلمداد مي‌شود. علاوه بر طرح و رنگ بسياري ديگر از ابعاد توليد قاليچه‌هاي اين منطقه را مي‌توان به‌عنوان شناسه‌هاي فرهنگي -اعتقادي آن‌ها تلقي كرد. ازآنجاكه بررسي ابعاد معنايي يك اثر هنري در ارتباط با خالق آن بهتر قابل‌ تشخيص است؛ پژوهش حاضر سعي بر آن دارد تا با حضور در ميدان تحقيق، زوايايي ناشناخته از فرهنگ بومي و اعتقادي توليدكنندگان اين آثار را شناسايي كرده و به اين پرسش پاسخ دهد كه قاليچه‌هاي بومي سيستان و بلوچستان چه نسبتي با مؤلفه‌هاي فرهنگي و ارزش‌هاي اعتقادي پديدآورندگان آن‌ها داشته است؟ اين پژوهش با رويكرد انسان‌شناسي هنر و با روش مردم‌نگاري در منطقه به انجام مشاهده مستقيم و مصاحبه‌ با بوميان پرداخته و سپس از طريق كدگذاري داده‌ها در سه سطح كدگذاري باز، محوري و گزينشي به طبقه‌بندي آن‌ها مبادرت ورزيده است. نتايج حاصل از يافته‌ها نشان مي‌دهد، مؤلفه‌هاي تشكيل‌دهنده قاليچه‌هاي منطقه سيستان و بلوچستان از مراحل ابتدايي آن تا به انتها داراي ابعاد وسيع معنايي است؛ به‌طوري‌كه حتي جزئي‌ترين آن‌ها نيز ريشه‌اي‌ عميق در فرهنگ و اعتقادات بوميان منطقه دارد. آداب‌ورسوم خاص براي بافتن، اعتقاد به چشم‌زخم، خواندن شعرهاي مخصوص به هنگام بافت، مراسم شستشو و ...همگي ازجمله اين مؤلفه‌ها است. در اين استان فرش جدا از جنبه‌هاي كاربردي، كالايي مقدس شناخته مي‌شود و باوجود برخي تمايزات فرهنگي بين سيستاني‌ها و بلوچ‌ها، شباهت تعدادي اعتقادات و رسوم در مورد فرش نشان از وحدت ريشه‌هاي ابتدايي بافت فرش در بين دو گروه اصلي ساكنان اين منطقه دارد.