تحليل شمايل نگارانه‌ي قاليچه‌ي درون تركيبي «شتر ليلي» راور

قاليچه‏ي تصويري «شتر ليلي» متعلق به دوره‏ي قاجار است كه تصوير مركزي در آن را پيكر بزرگ شتري «درون تركيبي» اشغال نموده كه در شكل بيروني به صورت واقع‏گرايانه بوده و درون آن از تعداد زيادي نقوش انساني و حيواني كوچك تشكيل شده است. نقش‏پردازي برخي از موجودات به اين شيوه، از دوره‏ي تيموري در نگارگري ايران رواج يافت كه اوج و محبوبيت آن در مكتب صفوي بود. اين شيوه همزمان با صفويان، در هنر هند گوركاني نيز مورد توجه قرار گرفت. در مقاله‏ي حاضر قاليچه‏ي «شتر ليلي» با رويكردي شمايل‏‏ نگارانه و با استفاده از منابع كتابخانه‏اي و برخي سايت‏هاي علمي مورد توصيف و تحليل قرار مي‏گيرد. هدف از اين تحقيق معرفي نمونه‏اي خاص از فرش تصويري و تحليل آن به روشي علمي مي‏باشد. در اين راستا سعي شده است تا به اين سوالات پاسخ داده شود: 1- رابطه‏ي كتيبه‏هاي قاليچه با تصوير متن آن چگونه قابل خوانش است؟ 2- مضمون اصلي داستان در سطح تحليل شمايل نگارانه چيست؟ 3- مجموعه‏ي گونه‏هاي حيواني تشكيل دهنده‏ي پيكره‏ي شتر ليلي كنايه از چيست؟ 4- حضور فرشته-هارپي و اژدهاي بال‏دار سرخ رنگ، در قاليچه به صورت نمادين به چه چيز اشاره دارند؟ كتيبه‏هاي شعري در حاشيه‏ي قاليچه همسو با عناصر تصويري متن آن، به ماجراي عروسي ليلي با ابن سلام و وداع او با مجنون، به نقل از «مكتبي شيرازي» ارجاع دارد. اما معناي اصلي داستان در سطح دوم، غلبه و پيروزي خير-مجنون- بر شر-ابن سلام- توسط حيوانات است. شتر «درون تركيبي» نيز متشكل از حيواناتي مي‏باشد كه مجنون در كوه و بيابان با آن ها همنشين بوده اما در عين حال كاروان سرور عروسي را نيز در خود جاي داده است. همچنين تصوير فرشته-هارپي در معناي باستاني آن نمادي از پيروزي است كه به نبرد حيوانات حامي مجنون با اژدها -ابن سلام- و كشتن او اشاره دارند.