گونه شناسي هويت زمان در فرش قاجار بر اساس هرمنوتيك فلسفي گادامر

زمان، مفهوم و چگونگي ادراك و بيان آن، از مقولات مورد توجه در حوزه هاي مختلف انديشه بشري است. نحوه نگرش به زمان، سبب گرديده تا آراي مختلفي در باب ماهيت آن ارائه شود. هنرمندان فرش در عصر قاجاريه، متاثر از روند تحولات در زمينه هاي گوناگون، تجارب جديدتري را در نقش پردازي، نسبت به ادوار گذشته حاصل نمودند و در مواجهه با پديده هايي چون زمان بر اساس جهان ذهني و عيني خود و با توجه به ظرفيت هاي فرش، به بازنمايي آن پرداختند. مساله اين پژوهش تاويل و فهم زمان در طرح و نقش فرش قاجار به مثابه يك متن تك رسانه اي، مبتني بر گزاره «فهم» در رويكرد هرمنوتيك فلسفي گادامر است. مبتني بر ضرورت شناخت وجوه مختلف فرش، از جمله ظرفيت بازنمايي و دلالت هاي معاني طرح و نقش فرش، هدف اين مقاله، شناسايي زمان، كيفيت و هويت گونه هاي آن در فرش قاجار مي باشد. مهم ترين سوالات اين پژوهش عبارتند از: بازنمود زمان در فرش قاجار چگونه است؟ فهم زمان و هويت گونه هاي آن در فرش قاجار، براساس هرمنوتيك فلسفي گادامر چگونه قابل تبيين است؟ براي دستيابي به پاسخ سوالات پژوهش، طرح و نقش پنج تخته از فرش قاجار به عنوان نمونه پژوهشي، با روش غيراحتمالي انتخاب و بر مبناي روش تحليل محتوا مطالعه شده اند. ماهيت اين پژوهش، بنيادي، در قالب پژوهش هاي كيفي است. شيوه گردآوري اطلاعات، كتابخانه اي- اسنادي و مشاهده آثار و ابزار جمع آوري اطلاعات، فيش تحقيق و تصاوير است. بر اساس نتايج حاصله زمان در فرش قاجار از نظر ماهيتي به دو صورت كيفي و كمّي با نشانه هاي مرتبط، ثبت شده است. وقايع آئيني، انديشه ها و روايات اساطيري، نوشتارهاي مختلف، ايجاد حركت و توالي زمان با استفاده از تقابل هاي مكاني، عناصر تجسمي، خوانش نوشتارها، سطح بندي اثر، روايت و عناصر آن، استفاده از نمادهاي ارجاع دهنده به زمان، از پيش فهم هاي مولد زمان هستند و با دلالت هاي صريح و ضمني و بازخواني متون غايب در اثر، تداعي ذهني و فهم شهودي از گونه هاي زمان  در فرش را موجب مي شوند. همچنين گفتمان هاي مسلط در دوره قاجار بر نحوه مواجهه جامعه و هنرمند فرش با زمان و گونه هاي آن، موثر بوده اند. قدرت و اقتدار شاهانه، باستان گرايي (ملي گرايي)، سنت گرايي، تجددگرايي (نوگرايي)، اسطوره و مذهب از مهم ترين اين گفتمان ها هستند.