استفاده از تكنيك‌هاي آماري چندمتغيره در تعيين عوامل مؤثر بر كارآيي مصرف آب ذرت دانه‎اي (Zea mays L.) در شرايط كاربرد هم‌زمان نيتروژن و نهاده‎هاي بوم‎سازگار

به‎منظور بررسي اثر كاربرد هم‌زمان نيتروژن و نهاده‎هاي بوم‎سازگار در سطوح مختلف آبياري و تعيين عامل‎هاي مؤثر بر كارآيي مصرف آب ذرت دانه‎اي (Zea mays L.)، آزمايشي در سال زراعي 1395- 1394 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد به‎صورت كرت‎هاي خرد شده در قالب طرح پايه‎ي بلوك‎هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. سطوح آبياري در دو سطح (50 و 100 درصد نياز آبي) در كرت‎هاي اصلي و تيمارهاي تغذيه‎اي در پنج سطح (1- نيتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت، 2- سوپرجاذب رطوبت + هيوميك اسيد + ساليسيليك اسيد، 3- هيوميك اسيد + ساليسيليك اسيد + نيتروژن خالص، 4- هيوميك اسيد + ساليسيليك اسيد + نيتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت و 5- شاهد) در كرت‎هاي فرعي قرار گرفتند. نتايج آزمايش نشان داد كه اگر چه كاربرد كليه‎ تيمارهاي تغذيه‎اي در بهبود كارآيي مصرف آب مؤثر بود، ولي در هر دو شرايط 50 و 100 درصد نياز آبي بيشترين كارآيي مصرف آب در تيمار كاربرد هم‌زمان نيتروژن، سوپرجاذب، هيوميك اسيد و ساليسيليك اسيد به‌دست آمد. بيشترين عملكرد دانه (17542 كيلوگرم در هكتار) در تيمار كاربرد هم‌زمان نيتروژن، سوپرجاذب، هيوميك اسيد و ساليسيليك اسيد و تأمين 100 درصد نياز آبي و كمترين عملكرد دانه (12515 كيلوگرم در هكتار) در شاهد و تأمين 50 درصد نياز آبي به‌دست آمد. با توجه به نتايج تجزيه‎ عاملي، متغيرها به دو عامل تجزيه شدند. عامل اول 59 درصد از واريانس متغيرها را تبيين كرد. متغيرهاي عملكرد دانه، عملكرد ماده‎ي خشك، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و نيتروژن، فسفر و پي‎اچ خاك روي عامل اول و متغيرهاي وزن دانه در بوته، شوري خاك و كارآيي مصرف آب روي عامل دوم بيشترين بار را داشتند. در عامل اول، متغيرهاي مهمي نظير عملكرد دانه و عملكرد ماده‎ خشك و خصوصيات رشدي قرار گرفتند، بنابراين مي‎توان اين عامل را توصيف‎كننده‎ عملكرد و عامل دوم كه داراي بيشترين بار روي كارآيي مصرف آب بود، عامل كارآيي مصرف آب ناميد. به‎طور كلي، با توجه به يافته‎هاي اين پژوهش، به‎نظر مي‎رسد كه كاربرد هم‌زمان نيتروژن و نهاده‎هاي بوم‎سازگار ضمن بهبود عملكرد و خصوصيات رشدي گياه، مي‎تواند كارآيي مصرف آب را بهبود بخشد.