شمايل‌خانه گمشده؛ تمثال‌هاي حضرت علي (ع) در زمره جواهرات سلطنتي ناصرالدين شاه قاجار

نخستين بار، ذكاء در پژوهشي در سال 1342 ه.ش، از عبارت «شمايل‌‌خانه» استفاده نموده است. سؤال اصلي پژوهش حاضر اين بوده كه آيا بالواقع اين عبارت در دوره ناصري كاربرد داشته است. سؤالات فرعي مربوط به چيستي شمايل‌‌خانه، اموال و امورات مربوط به آن بوده‌‌اند. بدين ترتيب، پژوهش بر پايه اين فرضيه كه شمايل‌‌خانه يكي از بيوتات سلطنتي بوده، شكل گرفته است. اين سؤالات منجر به يافتن كتابچه سند جواهرات سلطنتي دوره ناصري در موزه ملك شده‌‌اند كه حاوي سند پنج تمثال از حضرت علي (ع) در ذيل شمايل‌‌خانه بوده است. مهم‌‌ترين هدف، سپس يافتن اين تمثال‌‌ها بوده است. لذا تلاش نموده با روش استقرايي و با استفاده از سه فرآيند وصف، ارزيابي و تحليل، به اكتشاف آنها از ميان تمثال‌‌هاي دوره ناصري بپردازد. يافته‌‌ها نشان مي‌‌دهند كه شمايل‌‌خانه يكي از بيوتات سلطنتي و حاوي تمثال‌‌هايي از حضرت علي (ع) بوده كه موارد نياز بيوتات و مراسمات دربار را تأمين مي‌‌نموده و پنج عدد از تمثال‌‌هاي آن، جزء جواهرات سلطنتي بوده‌‌اند. تمثال اول اثر ابوالحسن نقاش‌‌باشي، دومي احتمالاًً اثر نقاشي مسيحي و اكنون در موزه جواهرات ملي است. سومي اثر آقا حسن و اكنون در كاخ گلستان است. چهارمي اثر جلاير و پنجمي اكنون در موزه آستان قدس رضوي است.