چيستي مراء و بازشناسي آن در آيات و روايات

گفتگو يكي از رايج ترين راه‎هاي ارتباط با ديگران است. اگر فهميدن و فهماندن از حالتي طبيعي و درست برخوردار باشد رابطه جمعي سالمي شكل مي‎گيرد و مكالمه به بار مي‎نشيند. گاهي گفتگوها به انگيزه‎هاي مختلف از حالت صحيح و مرام اخلاقي بيرون مي‎رود و به جاي درستي، مهرورزي، راهنمايي و روشن‌نماييِ حق، به آسيب‎هايي چون ميل به چيرگي، فضل نمايي، تفاخر و تعصب منحرف مي‎شود. يكي از اين آسيب‎هاي گفتگو «مراء» است. اين عنوان ويژه اخلاق اسلامي است و در آيات و روايات به كار برده شده است؛ «مراء» ابهام معنايي دارد و در چيستي و مؤلفه‎هاي آن ترديد و اختلاف است. مسأله اين پژوهش بررسي معناي درست «مراء» بر اساس كاربرد لغت عرب و مفهوم ريشه اي آن با بهره گيري از آيات و روايات است. اين تحقيق با اطلاعات اهل لغت، آيات قرآن و تفسير، مجموعه روايات و تحليل‎هاي اخلاقي و فقهي با روش تحليل منطقي انتقادي انجام شده است. هدف تشخيص چيستي مراء و كاربست درست آن در حوزه‎هاي گوناگون اخلاق گفتگو است. يافته‌هاي پژوهش نشان داده اند كه مراء به جر و بحث تند با ورود بر سخن ديگري اطلاق مي شود كه در نتيجه، طرفِ گفتگو از سر ناراحتي چيزي بگويد تا بتوان به نفع خود از آن بهره برد. لذا مراء از جهت اخلاقي پيوسته قبيح و نادرست است. از نظر فقهي نيز متناسب با مفاسدي كه به بار مي‎آورد حكمِ مرجوح تكليفي است كه از كراهت تا حرمت را در بر مي‎گيرد.