معاني اخلاق عرفاني پويا و مباني آن در آثار سيد حيدر آملي

از جمله ويژگي‌هايي كه براي اخلاق عرفاني بر شمرده‌اند پويايي و ديناميك بودن آن است. در اين نوشتار با مراجعه به آثار سيد حيدر آملي، از عارفان شيعي و شارحين ابن عربي در قرن هشتم، سعي شده تا با روشي تحليلي- توصيفي معاني پويايي اخلاق در آثار وي بررسي شده و مشخّص گردد اين پويايي به چه معناست و مباني هستي شناختي و انسان شناختي آن كدامند. بر اساس بررسي به عمل آمده، با توجه به توصيف سيد حيدر از اخلاق و فضائل اخلاقي، پويايي مي‎تواند به معناي اقتضايي و متغير بودن فضائل اخلاقي بسته به مراتبي كه سالك در آن قرار دارد باشد. معناي ديگر پويايي اخلاق در عرفان سيد حيدر به معناي پيش برنده بودن فضائل اخلاقي به سمت سقف كمال انساني و تشبّه به ذات حقّ است. سيد حيدر براي تبيين پويايي اخلاق از مواردي همچون وحدت شخصيه وجود، ارتباط فضائل اخلاقي با صفات ربوبي و باطني بودن سير به سمت حقّ و ذو مراتب بودن «قلب» سود جسته است. توجه به رتبه بندي فضائل و اقتضايي بودن آن‎ها به تناسب حال و شاخصه‎هاي رواني و شخصيّتي افراد مي‎تواند نقشي مهم در اثربخشي تربيت اخلاقي ايفا كند.