برآيند توليد فضا؛ مساله‌شناسي فضاي پنداشته مطالعه مورد: منطقه سه كلان‌شهر تهران

ديرهنگامي است كه شهر؛ اين فضاي تمدن ساز و آزادي ساز؛ از رسالت نهايي خود بازمانده و به عرصه‌اي براي انباشت بي‌پايان سرمايه تقليل يافته است. به همين دليل، تفسير فرايندهاي شهري در چارچوب سرمايه، به گفتمان انتقادي بدل گشته كه مبارزه براي دگرگوني رژيم انباشتِ مرسوم را آرمان خود مي‌پندارد. نقد اصلي بر اقتصاد سياسي فضا يا رژيم انباشت كنوني، بر مسئله تحول تمام‌عيار زيست شهروندان از طريق محيط انسان‌ساخت توسط سرمايه تكيه دارد كه حوزه بلاواسط آن فضاي پنداشته است. در همين راستا اين پژوهش تلاش دارد تا با ترسيم نيمرخ فضاي انباشت در منطقه سه كلان‌شهر تهران، ماهيت آن را به روش داده بنياد و انجام مصاحبه‌هاي نيمه ساختاريافته به چالش كشد. نتايج پژوهش كه بر اساس 17 مصاحبه و بررسي 37 مقاله استخراج‌شده؛ نشان مي‌دهد كه پيامدهاي فضاي سرمايه در هر دو سطح خرد و كلان گرايش خاصي به‌نوعي تعميم‌يافتگي و جهان‌شمولي دارد و دوپارگي فضا از كلي‌ترين واژگاني است كه مي‌توان در قالب اين مدل تعميم‌يافته نام‌گذاري كرد. در تمامي مقوله‌هاي اصلي، زهكشي اقتصادي-اجتماعي و حتي مديريتي در حال رخ دادن است و نوعي دگرديسي و دوگانگي در فضاي توليدشده منطقه سه رخ‌داده كه بازتاب فرايند توليد فضا است. درواقع ساختار فضاي سرمايه در مرحله كنش فضايي با رقابت نابرابر بر سر تسخير فضا آغاز گشته و عملكرد آن نيز مطابق ديدگاه كارشناسان وابستگي تمام و كمالي به ساختار سرمايه دارد به‌گونه‌اي كه سرمايه در جايگاه سوژه و شهروندان در مقام ابژه قرارگرفته‌اند و فضاي سرمايه التقاطي يا توليد فضاي سرمايه محور دقيقاً در تضاد با مزيت‌هاي سرمايه‌داري است.