زيست قدرت در ادبيات علمي تخيلي عربي، خوانشي فوكويي از رمان «السيد من حقل السبانخ» اثر صبري موسي

ادبيات علمي- تخيلي يكي از انواع ادبي است كه پس از جنگ جهاني دوم و صنعتي شدن جوامع در ادبيات داستاني مطرح شده است. يكي از مهم‌ترين درون‌مايه‌هاي اين نوعِ ادبي، پرداختن به مسائل اجتماعي و انساني است كه در ادبيات عربي جلوه ويژه‌تري يافته است. ادبيات علمي- تخيليِ عربي پيرامون موضوع قدرت مفهوم‌سازي مي‌كند كه به نظر مي‌رسد تا حدي نزديك به تئوري «زيست قدرت» در انديشۀ ميشل فوكو است. رمان «السيد من حقل السبانخ» اثر صبري موسي يكي از برجسته‌ترين آثار علمي- تخيلي عربي است كه اين تحقيق در تلاش است با تكيه بر تئوري «زيست قدرت»، به خوانش جديدي از اين رمان بپردازد تا مشخص شود كه چگونه يك اثر علمي- تخيلي عربي دربارۀ «قدرت» مفهوم‌سازي مي‌كند. اين پژوهش با استفاده از روش تحليلي- نقدي به بررسي اين رمان پرداخته و نتايج به‌دست‌آمده حاكي از آن است كه اين رمان تا حد زيادي منطبق با تئوري زيست قدرت است؛ نويسنده در اين رمان قدرتي را به نمايش مي‌گذارد كه نه‌تنها در يك قالب نرم اعمال مي‌شود بلكه همانند هوايي كه تنفس مي‌شود و در تمامي روابط اجتماعي جاري و ساري است و بر تمام جنبه‌هاي زندگي شهروندان تأثير مي‌گذارد و اعمال قدرت نه بر كشتن بلكه بر زندگي بخشيدن تكيه دارد و رژيم حاكم تضمين‌كننده زندگي سالم و امن براي تمامي شهروندان است. اين نوع از قدرت در بطن جامعه بروز پيدا كرده است كه همه شهروندان را هم به شكل فردي نظارت مي‌كند و هم جمعيت را به‌مثابۀ يك موجود زنده تحت نظارت خود دارد.