بررسي زمينه ها و عوامل بهانه جويي هاي اجتماعي در برابر اوامر الهي از منظر قرآن كريم

يكي از ناهنجاري ها و آسيب‌هاي بزرگ در حوزه رفتار اجتماعي، بهانه‌جويي در برابر اوامر الهي است كه به صورت درخواستها و پرسشهاي جاهلانه و بعضاً ستيزه‌جويانه در مقابل سفيران الهي مطرح مي‌گردد. اين موضوع بازتاب وسيع در آيات به ويژه قصص قرآن دارد. اين مقاله با عنوان بررسي زمينه‌ها و عوامل بهانه‌جويي‌هاي اجتماعي در برابر اوامر الهي، با محوريت آيات مربوط به قوم حضرت موسي(ع) و امت حضرت محمد(ص)، به صورت توصيفي- تحليلي و با رويكرد تحليل محتواي كيفي، عوامل و زمينه‌سازهاي اين رفتار اجتماعي نامطلوب را مورد بررسي قرار داده است. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي‌دهد، در رهيافت قرآني، بهانه‌جويي ريشه در عوامل متعددي دارد كه برخي مربوط به ساختار دروني انسان(بينشي-گرايشي) و برخي متأثر از عوامل بيروني است. عوامل مربوط به ساختار وجودي در حوزه بينشي: جهل، مادي‌نگري و سوءظن به خدا و در حوزه گرايشي: تفو‌ق‌طلبي، تنوع‌طلبي، راحت‌طلبي، فرصت‌طلبي و مسئوليت گريزي مي باشد. از عوامل زمينه ساز بيرون از ساختار وجود انسان كه نقش جهت‌دهنده و سوق‌دهنده به بينش‌ها و گرايش‌ها دارد، مي توان به عوامل فيزيكي و متافيزيكي(غير محسوس) و زمينه‌سازهاي اجتماعي- فرهنگي مانند ساختار اجتماعي آسيب‌زا و نقش همنشيني اشاره كرد. همچنين با تدبر در آيه‌ي130 بقره و توجه به صنعت تضمين بكار رفته در آن، در مي يابيم ريشه اصلي اعراض از فرمانهاي الهي با بهانه‌جويي، ميل و رغبت عامدانه به غير خدا و دل در گرو غير او داشتن است.