تحليل جايگاه ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي در برنامه‌هاي توسعۀ‌ كشور

نيازهاي رفاهي انسان فراتر از عناصري عيني چون خوراك، پوشاك، بهداشت و مسكن است. فرايند نوين توسعه، ابعاد والاتري مانند تأمين اجتماعي، ارتقاء جنبه‌هاي كيفي زندگي، حفظ محيط زيست، همبستگي ملي، و فراهم آوردن شرائط لازم جهت مشاركت مردم در سطوح مختلف را در بردارد و برنامه ها بايد به آن بپردازند. اين مقاله درصدد نشان‌دادن جايگاه «ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي» در برنامه‌هاي توسعهٔ كشور بعد از انقلاب اسلامي است. در همين‌راستا، مباحث اجتماعي و اقتصاديِ توسعه، تحت مقولهٔ كيفيت زندگي بررسي شده است. ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي عبارت‌اند از: «امنيت اقتصادي‌ـ‌اجتماعي»، «همبستگي اجتماعي»، «ادغام اجتماعي»، «توانمندسازي اجتماعي» و «تداوم پذيري اجتماعي». هدف اصلي پاسخ به اين دو سؤال است: 1) كدام‌يك از ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي در برنامه‌هاي توسعه موردتوجه بوده‌اند؟ 2) در كدام برنامهٔ توسعه، توجه بيشتري به ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي شده است؟ روش به‌كار‌گرفته‌شده در اين مقاله، روش تحليل‌محتوا بوده و واحد تحليل مضمون و يا مفهوم موجود در متن احكام برنامه‌هاي توسعه بوده است. براساس يافته‌ها، در برنامهٔ چهارم توسعهٔ اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور، بيشترين توجه به ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي شده است. همچنين، بُعد «امنيت اقتصادي‌ـ‌اجتماعي» بيشتر از ساير ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي موردتوجه بوده است. در مسير پاسخ به دو سؤال اصلي، بيشترين و كمترين ميزان حضور هر يك از ابعاد اجتماعي كيفيت زندگي نيز در برنامه‌هاي توسعه به ‌دست‌ آمده‌ است.