ارزيابي راندمان كاربرد و نمايه هاي بهره‌وري آب در سويا تابستانه (مطالعه موردي: پايين‌دست شبكه آبياري و زهكشي مغان، استان اردبيل)

در شرايط كنوني محدوديت منابع آب، بهبود بهره‏وري آب كشاورزي ضرورتي اجتناب‌ناپذير است. بنابراين، در دست داشتن برآوردهايي معتبر از مقادير فصلي آب آبياري و بهره‏وري آب در شرايط فعلي مديريت آبياري و بهره‌برداري اعمال شده در مزارع حايز اهميت است. در پژوهش حاضر، آب كاربردي فصلي و بهره‌وري فيزيكي و اقتصادي آب سويا در 29 مزرعه تحت مديريت زارعين واقع در بخش پايين‌دست شبكه آبياري و زهكشي مغان، استان اردبيل، در فصل زراعي 1400 1399 مورد مطالعه قرار گرفت. نياز آبي خالص سويا در مزارع مطالعاتي در فصل زراعي 1400 1399و ميانگين 10 ساله آن به‌ترتيب، در دامنه 417 تا 719 و 457 تا 797 ميلي‌متر برآورد شد (به‌ترتيب، با ميانگين 539 و 581 ميلي‌متر). مجموع بارش موثر و آب كاربردي فصلي (I + Pe) و عملكرد دانه سويا به‌ترتيب، بين 3859 تا 7105 مترمكعب بر هكتار و 1.30 تا 2.80 تن بر هكتار اندازه‌گيري شد (به‌ترتيب، با ميانگين 5664 مترمكعب بر هكتار و 2.35 تن بر هكتار). محدوديت انعطاف‌پذيري در تحويل آب به مزارع موجب اعمال يك برنامه‌ريزي آبياري غيرمنطبق با نياز آبي گياه گرديد. برآيند اثر عوامل محدود كننده توليد سويا در منطقه مطالعاتي موجب شد حداكثر عملكرد مشاهداتي دانه سويا به‌طور قابل توجهي پايين‌تر از عملكرد پتانسيل سويا در دشت مغان (4.00 تن بر هكتار) باشد. عملكرد دانه سويا يك همبستگي درجه دوم با I + Pe را نشان داد. نمايه‌هاي بهره‌وري مجموع آب كاربردي و بارش موثر (WPI+Pe) و بهره‌وري اقتصادي آب آبياري (WP$) در مزارع مطالعاتي به‌ترتيب، بين 0.33 تا 0.47 كيلوگرم بر مترمكعب و 21.18 تا 48.29 هزار ريال بر مترمكعب متغير بود (به‌ترتيب، با ميانگين 0.42 كيلوگرم بر مترمكعب و 39.89 هزار ريال بر مترمكعب). ميانگين راندمان كاربرد اسرائيلسن (AE) در مزارع مطالعاتي براي مراحل ابتدايي، توسعه‌اي و مياني رشد گياه به‌ترتيب، برابر با 19، 95 و 100 درصد به‌دست آمد.