بررسي پيامدهاي احداث سد آبي بر كشاورزان ساكن در نوار شمالي استان گلستان: مورد مطالعه سد شيرين‌دره

منافع اقتصادي حاصل از سدها بيشتر از هزينه‌هاي ساخت آنها تصور شده و از اين‌رو يك دليل منطقي براي ساخت سدها در سراسر دنيا فراهم ساخته است. با اين وجود مشخص شده است كه ساخت اين سازه‌هاي دست ساز بشر اثرات منفي براي ساكنين در حاشيه رودخانه‌هايي كه سدها در مسير آن احداث شده‌اند نيز به همراه داشته است. از اينرو مقاله حاضر با هدف بررسي اثرات احداث سد شيرين‌دره بر وضعيت كشاورزي اراضي تحت پوشش ايستگاه هاي پمپاژ حاشيه رودخانه اترك صورت پذيرفته است. به منظور دستيابي به اين هدف، اين مطالعه به‌صورت كتابخانه اي و ميداني انجام شد و داده‌هاي مورد نياز با استفاده از ابزار پرسشنامه گردآوري گرديد. روايي محتوايي ابزار تحقيق با نظر خواهي از اساتيد گروه مديريت و توسعه كشاورزي دانشگاه تهران و گروه جغرافياي دانشگاه پيام نورمركز گنبد تاييد گرديد و پايايي آن نيز پس از انجام پيش‌آزمون از طريق ضريب آلفاي كرونباخ بدست آمد كه مقدار آن براي بخش‌هاي مختلف پرسشنامه بالاتر از 0.7 كه حاكي از مناسب بودن ابزار اندازه گيري بود. جامعه آماري تحقيق حاضر دو گروه روستائيان و متوليان ايستگاه هاي پمپاژ مستقر در حاشيه رودخانه بودند. حجم نمونه براي جامعه آماري روستائيان (2417 خانوار) با استفاده از فرمول كوكران تعداد 160 نفر بود و نمونه گيري به روش طبقه اي با انتساب متناسب انجام گرفت و همچنين از طريق سرشماري تعداد 14 نفر از متوليان ايستگاه هاي پمپاژ آب بهره برداري شده مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج حاكي از تفاوت معني داري بين وضعيت كشاورزي از ديدگاه روستائيان و متوليان ايستگاه هاي پمپاژ قبل و بعد از احداث سد بود. نتايج تحليل عاملي اثرات مثبت نشان داد كه پنج عامل اثرات اجتماعي، كشاورزي، زيست محيطي، اقتصادي و مكانيزاسيون در مجموع 62.21 درصد از واريانس را تبيين كرده اند. نتايج تحليل عاملي اثرات منفي سد شيرين‌دره نيز نشان داد، چهار عامل اثرات فيزيكي، شيميايي، اجتماعي و زيست محيطي 65.95 درصد كل واريانس را تبيين كرده است. با توجه به اينكه ايستگاه‌هاي پمپاژ مساحت زمين‌هاي آبي و توليدات آنها را افزايش داده، پيشنهاد مي‌شود آنها را مجهز به تاسيسات جانبي از جمله سيستم آبياري تحت فشار و آببندان‌ها نموده تا شرايط صرفه‌جويي در منابع آبي محدود منطقه، آبياري اراضي زراعي بيشتر و اهداف گسترش شيلات (پرورش ماهيان سرد آبي و گرم آبي) در منطقه محقق شود.