مقايسه تأثير بقاياي باگاس نيشكر و كلش برنج بر برخي خصوصيات كيفي خاك ورتي‌سول سديمي

پژوهش حاضر به بررسي و مقايسه تأثير دو نوع بقاياي گياهي باگاس نيشكر (BG) و كلش برنج (RH) بر برخي ويژگي‌هاي شيميايي و فعاليت‌هاي آنزيمي مرتبط با چرخه كربن و فسفر در يك خاك ورتي‌سول (شاهد، C) پرداخته است. آزمايش در چهار تكرار در قالب طرح فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي به‌صورت گلداني در سال 1396 در گلخانه دانشگاه زنجان انجام شد. عوامل اين آزمايش شامل نوع اصلاح‌كننده (BG و RH)، مقدار كاربرد (سه سطح با مقادير وزني %1.25=L1، %2.5L2= و %5=L3) و زمان (چهار سطح دو (M2)، چهار (M4)، هشت (M8) و دوازده (M12) ماه) بودند. برخي ويژگي‌هاي شيميايي و زيست‌شناختي پس از اعمال تيمارها اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد، مقادير كربن آلي خاك، نسبت كربن به نيتروژن و فسفر قابل‌دسترس به‌صورت معني‌دار (0.001 p) تحت تأثير نوع اصلاح‌كننده، ميزان كاربرد آن و مدت‌زمان خوابانيدن قرار گرفت. بيشترين و كمترين مقدار كربن آلي خاك در تيمارهاي BGL3M2 و RHL1M12 اندازه‌گيري شد. تغييرات كربن آلي و نيتروژن كل با افزايش مقدار اصلاح‌كننده‌ها افزايشي و با گذشت زمان خوابانيدن كاهشي بود. نيتروژن كل در تيمار RHL3M12 نسبت به تيمارهاي RHL1M12 و RHL3M2 به‌ترتيب داراي 51.6 درصد افزايش و 8.5 درصد كاهش بودند (0.01 p). فسفر قابل‌دسترس در تيمار BGL3M12 نسبت به تيمار BGL2M12 داراي افزايش معني‌دار 21.5 درصدي بود. بيشترين مقدار فعاليت آنزيم فسفاتاز قليايي و اسيدي به ترتيب مربوط به تيمارهاي  RHL3M12(µg PNP g-1h-1 18.6) و BGL3M12 (µg PNP g-1h-1 7.1) بود. تيمارهاي RHL3M12 و BGL1M2، به ترتيب بيشترين و كمترين فعاليت آنزيم بتاگلوكوزيداز را داشتند و نسبت به تيمار شاهد تفاوت معني دار 87.5 و 70.3 درصدي نشان دادند. بيشترين و كمترين ميزان كربن زيست‌توده ميكروبي به ترتيب مربوط به تيمارهاي RHL3M2 (mg kg-1 71.5) و BGL1M12 (mg kg-1 28) بود.