مقايسه و ارزيابي تغييرات مكاني اتصال رسوبي و نسبت تحويل رسوب در آبخيز مارچشمه (استان سمنان)

برآورد رسوب‌دهي آبخيز، يك فرآيند مهم در مديريت آبخيز است. به‌دليل محدوديت اطلاعات توليد رسوب در آبخيزهاي كوچك، روش‌هايي تجربي براي برآورد مقادير آن در آبخيزهاي مختلف توسعه داده شده‌است. اتصال رسوبي يكي از مشخصه‌هاي مهم توليد رسوب حوضه است و براي تخمين بهتر با نسبت تحويل رسوب (SDR) مقايسه مي‌شود. هدف از پژوهش حاضر مقايسه و ارزيابي تغييرات مكاني مقادير SDR و شاخص اتصال در مقياس آبخيز كوچك است. اين مطالعه در آبخيزمارچشمه استان سمنان با مساحت 2418 هكتار، انجام گرديد. در خروجي اين آبخيز يك بند خاكي توسط مديريت آبخيزداري سازمان جهاد سازندگي سابق استان (1373)، احداث شده و در آبخيز بالادست آن هيچ‌گونه عمليات آبخيزداري اجرا نشده است. در سال 1391 توسط مركز تحقيقات استان سمنان مقدار رسوب به تله افتاده در پشت بند اندازه گيري شد. لازم به ذكر است تا زمان اندازه‌گيري رسوب تمامي رسوب رسيده به‌خروجي آبخيز در مخزن بند به‌تله افتاده و رسوبي از بند سرريز ننموده است. بااستفاده از مقدار رسوب اندازه‌گيري شده، واسنجي مدل WaTEM/SEDEM براي محاسبة SDR انجام شد و مقادير SDR براي كل حوضه به‌صورت توزيعي برآورد شد. نقشه‌ توزيعي شاخص اتصال رسوبي تهيه شد. بيش‌ترين مقدار نقشه SDR نزديك به 0.5 و كمترين مقدار آن نزديك به صفر و شاخص اتصال رسوبي از 6.71 تا 3.04 متغير بود. براساس هر دو شاخص SDR و IC، نزديك خروجي آبخيز ميزان تحويل رسوب و انتقال رسوب بيشتر از ميانگين كل آبخيز است؛ اما در قسمت‌هاي شمالي آبخيز، تمركز حوضه بر تحويل و انتقال رسوب نيست. در نظر گرفتن اين دوشاخص و نحوه پراكندگي آنها مي‌تواند براي اولويت‌بندي مناطق ازنظر مديريت فرسايش خاك و رسوب مورد اهميت باشد. اين مطالعه، كاربرد به‌روز داده‌هاي دردسترس و توسعه‌ي پتانسيل تحليل آنها را نشان مي‌دهد.