مباني و قواعد فقهي حاكم بر عقلانيت و همگرايي مسلمانان در تمدن نوين اسلامي

عقلانيت گاهي وصف باورها قرار مي گيرد و زماني افعال و رفتار متصف به عقلانيت مي گردد و گاهي نيز ارزش ها متصف به آن مي شوند، ولي در هر صورت، عقلانيت بر پايه‌ي وحي و مباني اسلامي، نظامي است متشكل از اصولي كه در چارچوب فرهنگ و تمدن اسلامي شكل‌گرفته و ذهنيات و رفتار مسلمانان را سامان مي‌دهد. همگرايي و وحدت مسلمانان نيز سبب تحقق اهداف و مصالح امت اسلامي و ايستادگي در برابر دشمنان اسلام مي‌شود. تمدن نوين اسلامي زماني شكل مي‌گيرد كه عنصر عقلانيت و همگرايي در جوامع اسلامي جايگاه اصلي خود را بازيافته و بدين ترتيب تمدن اسلامي كه شامل همه‌ي دستاوردهاي مسلمانان در ابعاد گوناگون اقتصادي، فرهنگي، مذهبي، اجتماعي، اخلاقي، مادي و معنوي و... مي شود؛ احيا، بازسازي و بازپروري شود. طرح اين مهم در فضايي فقهي و با بيان حكم شرعي وجوب يا حرمت آن، علاوه بر آنكه روند تأثير حركت اصلاحي اجتماعي را سرعت مي‌بخشد، باعث مي شود افقي فراتر از توصيه و تحسين اين دو امر مهم و درعين‌حال مترتب بر يكديگر را پيش روي جوامع اسلامي قرار دهد. اين مقاله به شيوۀ توصيفي- تحليلي درصدد بيان مباني فقهي عقلانيت و همگرايي مسلمانان در شكل گيري تمدن نوين اسلامي است. يافته هاي تحقيق بيانگر آن است كه مباني فقهي اين مسأله عبارت‌اند از: فطرت توحيدي، اصل نظام ولايي، اصل تشكيل امت واحد، عقلانيت مبتني بر كتاب و سنت و از قواعد فقهي مورد استناد نيز مي توان به ‌قاعدۀ احترام، قاعدۀ وحدت، قاعدۀ تقيه، قاعدۀ الزام و قاعدۀ عدالت اشاره كرد.