تحليل اثر پويايي جمعيت بر مخاطرات محيطي و مسائل محيط زيستي: رويكرد محيط پيراموني

پويايي جمعيت‌هاي انساني مسئله‌اي اساسي در زمينۀ علل و پيامدهاي تغييرات محيط زيستي شناخته مي‌شود. بنابراين بدون در نظر گرفتن تغييرات اجتماعي و جمعيتي، امكان ارزيابي يكپارچه و اطمينان‌بخش از تغييرات محيط زيستي آينده به‌منظور مديريت مخاطرات طبيعي وجود ندارد. تحقيق حاضر با استفاده از رويكرد محيط پيراموني و تحليل پژوهش‌هاي زماني طي سال‌هاي 2000 تا 2022، به بررسي و سنجش مفهوم «محيط زيست» در پژوهش‌هاي موجود در رشتۀ جمعيت‌شناسي مي‌پردازد. نتايج نشان داد كه سهم پژوهش‌ها به نسبت كل از نيم درصد در سال  2000 به 4 درصد در سال 2022 رسيده است. افزون‌بر اين، متغيرهايي مانند پويايي خانوار، ساختار جنسي، توزيع جمعيت شهري، اثرگذاري مهاجرت بر محيط زيست، ساختار سني، تركيب تحصيلي، اثرگذاري محيط زيست بر مهاجرت و توزيع جمعيت روستايي از 28 تا 4 درصد (به‌ترتيب) پژوهش‌ها را به‌منزلۀ مهم‌ترين مؤلفه‌هاي جمعيتي اثرگذار پوشش داده است. در زمينۀ مسائل محيط زيستي مؤلفه‌هاي مصرف انرژي، انتشار آلودگي، تغييرات اقليمي، منابع طبيعي، جنگل‌زدايي، مخاطرات طبيعي، توليد زباله، كاهش منابع آبي، فرسايش خاك، پايداري و حفاظت و تنوع زيستي به‌ترتيب از 21 تا 2 درصد، مهم‌ترين مؤلفه‌ها بوده‌اند. بيشتر پژوهش‌ها در اين حوزه دچار ضعف چارچوب نظري گسترده و انعطاف‌پذير بوده‌اند. بنابراين با شناخت عميق‌تر سازوكار اثرگذاري پويايي جمعيت در ابعاد مختلف بر مسائل محيط زيستي مي‌توان سياست‌هاي مديريت مخاطرات محيطي، مصرف انرژي، كاهش انتشار آلودگي، كاهش تغييرات اقليمي و حفاظت از محيط زيست را به شيوه‌اي جديد بازنويسي كرد.